Waarom kleeft er nog altijd een stigma aan therapeutische wiet?

In het westen is de wetgeving rondom wiet onmiskenbaar aan het versoepelen, met name op het gebied van therapeutisch gebruik. Toch kleeft er nog steeds een sociaal stigma aan wietgebruik, zelfs als het gaat om therapeutische gebruikers. Het lijkt erop dat de vooroordelen nog welig tieren.

Maar waar komt het vandaan, waarom is het zo hardnekkig en op welk (indien aanwezig) bewijs is het gebaseerd?

Waar komt het stigma rondom wiet vandaan?

Soms lijkt het alsof wiet altijd al verafschuwd is geweest en dat de houding van mensen nu pas verschuift. Maar dat is verre van de waarheid. In vrijwel elke cultuur was de cannabisplant de afgelopen tweeduizend jaar erg geliefd.

Het vroegste wietgebruik kunnen we traceren tot aan India of China. Naar verluidt, speelde de plant een belangrijke rol binnen deze oude culturen. In het noorden van India is ceremonieel wietgebruik ook tegenwoordig nog een gangbare religieuze handeling.

Zelfs op plaatsen waar wiet illegaal is, wordt het kruid regelmatig gebruikt, zij het dan onder de radar. Dit gebeurt zelfs in landen waar buitengewoon strenge straffen staan op het gebruik.

De wietplant is dus duidelijk overal geliefd. Waarom hebben sommige mensen er dan zo’n sterke weerstand tegen?

• Het begin van de anti-cannabiswetgeving

De basis voor alle anti-drugswetgeving ter wereld is min of meer gelegd in 1925. Dit gebeurde tijdens de Internationale Opiumconventie van de Volkenbond. Het doel was vooral het inperken van het misbruik van opium/heroïne en cocaïne; dat waren toen geen gereguleerde stoffen. Wiet belandde echter op hetzelfde lijstje.

Na dit evenement werd de houding ten opzichte van wiet wereldwijd snel negatiever. Volgens de meeste analisten ging de VS voorop in het verbod op wiet. In de VS begon de mening over wiet rond het jaar 1900 te veranderen. Daarvoor was wiet/hennep een van de meest geliefde gewassen.

Vanaf dat moment begon de Amerikaanse media met de demonisering en stigmatisering van wietgebruik. Men bracht het in verband met geweld, misdaad en seksuele verdorvenheid. Deze propaganda mondde uit in de talloze negatieve en schadelijke stereotypes over wiet die we vandaag de dag nog steeds tegenkomen.

Verrassend genoeg was juist Californië de eerste staat waar wiet wettelijk werd verboden, in 1913. Vele staten en steden volgden. Daarna, tijdens de Grote Depressie van de jaren 30, probeerde Harry J. Anslinger, de eerste commissaris van het Federale Bureau voor Narcotica (FBN), om de ineenstorting van het land deels in de schoenen te schuiven van "negers, Latino’s, Filipino’s en entertainers". Hij citeerde wietgebruik als de oorzaak van "hun satanische muziek, jazz en swing". Hij beweerde ook dat: "het gebruik van wiet blanke vrouwen aanmoedigt seksueel contact te zoeken met negers, entertainers en anderen".

Bizar genoeg was het wederom Californië, de eerste staat waar het gebruik van wiet werd verboden, die in 1996 wietgebruik voor chronische medische aandoeningen legaliseerde. De strijd om therapeutische wiet was begonnen. Eindelijk werd de ommekeer ingezet en het verbod op wiet is inmiddels in veel meer westerse landen verdwenen.

Hoe werkt stigmatisering?

Stigma is een complex concept. Het heeft betrekking op relaties mensen onderling, individuen en de staat, individuen en cultuur en individuen en hun eigen gemeenschappen (bijvoorbeeld religieuze groepen).

Stigma is geen enkelvoudig, binair probleem dat al dan niet aanwezig is. Volgens sommige mensen is het stigma rondom wiet verdwenen en is wietgebruik genormaliseerd^[1]. Maar volgens critici is dat te simpel gesteld en een generalisering van kleinere subgroepen in de maatschappij waarbij wietgebruik inderdaad geworteld en geaccepteerd is.

Voor jongere bevolkingsgroepen bijvoorbeeld, is wietgebruik voor recreatieve of therapeutische doeleinden onderdeel van het leven van alledag. Dat wil echter niet zeggen dat dit voor de hele maatschappij geldt.

Vrij gedefinieerd^[2], is stigma een "deel van het zelf dat sociaal gedevalueerd is tot een punt waarop het als moreel beledigend wordt gezien". Normalisering is in feite de ontkenning daarvan, maar niet het tegenovergestelde. Als iets genormaliseerd is, wil dat niet zeggen dat het als moreel en deugdelijk geldt, maar meer dat het wordt geaccepteerd zonder moreel oordeel.

Stigma kan op meerdere manieren tot uiting komen. Over het algemeen zijn er sociale en institutionele stigma’s.

Bij sociale stigma’s gaat het om cultureel aanvaardde morele oordelen die groepen mensen delen. Institutionele stigma’s zijn stigma’s die de staat in stand houdt, zoals antidrugsbeleid en criminalisering van drugsgebruikers.

Het is ongebruikelijk dat deze onafhankelijk bestaan, in elk geval niet lang. Zolang de wet bepaald gedrag verbiedt, behalve onder uitzonderlijke omstandigheden, zijn grote delen van de maatschappij het er automatisch mee eens. Daardoor verandert een institutioneel stigma in een sociaal stigma. Vervolgens kunnen die sociale stigma’s institutionele stigma’s in stand houden. Als men een duidelijke positie inneemt tegen stigma’s kan men namelijk veel stemmen winnen. Bovendien houden ook de media dergelijke visies in stand.

Ook individuele stigma’s staan niet op zich. Niet verwante stigma’s en vooroordelen kunnen zich opstapelen en in combinatie groter worden dan de afzonderlijke delen. Bijvoorbeeld het stigma op wiet en op rassen. Mensen van een bepaald ras, onderworpen aan sociale of institutionele vooroordelen, worden veel eerder slachtoffer van het versterkte effect van het wietstigma dan anderen.

Voor wat betreft therapeutisch gebruik kunnen we zien hoe sociale stigma’s verweven zijn met institutionele stigma’s. In landen waar de wetten zijn veranderd en het therapeutisch gebruik van wietproducten is toegestaan, zijn therapeutisch gebruikers nog altijd het slachtoffer van het aanhoudende sociale stigma.

Maar er is ook iets positiefs te melden. Naarmate het therapeutisch gebruik van wiet normaler wordt in bepaalde maatschappelijke kringen, wordt ook de algemene houding milder. Dit, in combinatie met het toenemende onderzoek dat het potentieel van wiet onderschrijft, zal na verloop van tijd institutionele stigma’s ten aanzien van therapeutisch wietgebruik verminderen.

Wat is het effect van stigma op gebruikers van therapeutische wiet?

De houding over therapeutisch wietgebruik is behoorlijk veranderd. Toch is er nog steeds aanzienlijke weerstand. Het stigma op wiet is wijdverbreid, ondanks het bewijs dat wiet in veel opzichten effectief is. Zelfs in landen waar therapeutische cannabis legaal is, wordt het zelden voorgeschreven en is er strenge controle.

En zelfs als mensen legaal toegang hebben tot wiet voor hun behandeling, kunnen ze nog steeds stuiten op een sterke culturele weerstand tegen het gebruik ervan. De stigmatisering van wiet zit erg diep. Dat maakt het voor sommige mensen bijna onmogelijk om het als optie te zien voor hun kwalen.

Therapeutische gebruikers van wiet lopen tegen diverse problemen aan, zoals:

• Wie moet ik vertrouwen?
• Waar koop ik therapeutische wiet?
• Moet ik het zelf kweken?
• Ben ik gerechtigd een mogelijk strafbaar feit te plegen?
• Kan een joint of bong echt heilzaam zijn?

• Hoe de media het stigma op wiet in stand houden

Tot op de dag van vandaag verschijnen er bizarre krantenkoppen. Een voorbeeld is: "...eerste Brit die Covid heeft opgelopen, sterft na het gebruik van XTC, wiet, pillen en een fles Jack Daniel's...". Dat lijkt te impliceren dat er een verband is tussen wiet en de COVID-19 pandemie. Bovendien wijst de vermelding van zowel ‘xtc’ als ‘pillen’ erop dat het om twee afzonderlijke producten gaat. Dit suggereert dat de schrijver onwetend is of met opzet mensen wil misleiden. Als je dit combineert met de armoedige zinsstructuur, komt vanzelf de volgende vraag op: vertellen deze krantenkoppen de volledige waarheid?

Er zijn natuurlijk andere krantenkoppen die niet behulpzaam zijn. Denk aan: “Een van de beste Britse psychiaters waarschuwt dat legalisatie van wiet leidt tot stijging van het aantal mensen die lijden aan schizofrenie-achtige psychose”. Nog een mooie kwinkslag: “De dodelijke waarheid over waarom de burgemeester van Londen wiet wil legaliseren; zijn domste idee tot dusver”. Dit is wederom olie op het vuur van het culturele stigma tegen wietgebruik.

• Patiënten worden als criminelen afgeschilderd

De gevolgen van deze aanhoudende vooroordelen zijn ernstig en reiken verder dan geen toegang hebben tot de beste wiet in de winkel. Het ergste is dat legitieme gebruikers, die er baat bij hebben, niet op een legale, veilige manier aan de stof kunnen komen. Ze zijn daarom gedwongen om het illegaal te kopen of te kweken.

Dus, afhankelijk van hun woonplaats, lijden ze niet alleen aan bepaalde klachten, maar riskeren ze ook nog eens wettelijke repercussies als gevolg van achterhaalde vooroordelen.

Het onder de radar kweken of kopen van wiet is niet voor iedereen even makkelijk. Als gebruikers begrip en steun ontvangen van vrienden en familie, hoeft het geen probleem te zijn. Maar er zijn genoeg mensen die in hun omgeving horen dat wiet duivels is. Zij zullen door hun wietgebruik nog eenzamer worden dan ze al waren door hun aandoening. Bovendien leggen ze hun relaties in de waagschaal en worden in feite genoodzaakt om hun gebruik geheim te houden.

• Het tegenargument: is wietgebruik echt zonder risico?

Natuurlijk zijn er legitieme zorgen over de legalisatie van wiet, al worden ze vaak ten onrechte uitvergroot.

De meest overtuigende argumenten voor legalisatie zijn gericht op de therapeutische voordelen van wiet. Maar de mensen die aandringen op meer controle hebben ook de gezondheid van mensen voor ogen. Er zijn veel onderzoeken naar de mogelijke therapeutische voordelen^[3] van wiet. Toch lijken er ook nadelige effecten te zijn. Jonge mensen met aanleg voor schizofrenie hebben door wietgebruik mogelijk een grotere kans op een psychose^[4]. Bovendien blijkt dat de frontale kwab bij chronisch gebruikers dunner^[5] is.

Het spreekt dus voor zich dat het niet gepast is om iedereen aan te moedigen zoveel mogelijk wiet te gebruiken. Maar zijn deze negatieve effecten reden genoeg om patiënten de toegang tot een mogelijke behandeling te ontzeggen?

• Modern therapeutisch wietgebruik: wat is er veranderd?

Het is een mooie gedachte dat de waarheid het uiteindelijk zal winnen. Ondanks dat er nog steeds veel weerstand is, lijkt de algemene consensus te verschuiven. Wiet wordt steeds meer oké. Men ziet het niet langer als een duivelse plant die haar voedingsstoffen uit de hel opzuigt en verdorven orgieën aanmoedigt tussen, God verhoede, mensen van verschillende rassen.

Het bewijs stapelt zich al een tijdje op in het voordeel van de potentiële therapeutische toepassingen van wiet. In de VS hebben veel staten wiet voor therapeutisch en recreatief gebruik gelegaliseerd. Canada heeft het gebruik van wiet volledig gelegaliseerd, net als Uruguay. In Europa is recreatief gebruik in Spanje, Portugal en Nederland gedecriminaliseerd. En therapeutisch gebruik is tot op zekere hoogte ook legaal in veel Europese landen (hoewel dit in sommige gevallen gaat om CBD-rijke wiet).

Bovendien zijn wietplanten uit de categorie ‘hennep’ vrij verkrijgbaar in de westerse wereld. Dit zijn soorten met minder dan 0,3% THC volgens de Amerikaanse federale wetgeving en 0,2% THC volgens de EU-wetgeving. Daardoor is het gebruik van andere cannabinoïden, zoals CBD, sterk gestegen.

Wiet is nu beter verkrijgbaar dan voorheen, ook al is volledige legalisatie in een aantal landen nog ver weg.

Geld regeert. Als er iets is dat de raderen van overheden laat draaien, is het de belofte van meer geld. Er is nog nooit zoveel geïnvesteerd in de wietindustrie als nu. Zo trekt Londen momenteel het meeste wiet gerelateerde kapitaal van Europa, ondanks het feit dat THC-rijke wiet nog steeds illegaal is in het land. Als grote bedrijven gaan pleiten voor versoepelde wietwetgeving, is het waarschijnlijk dat de houding van regeringen opeens milder wordt.

Verantwoordelijk therapeutisch wietgebruik

Mensen die wiet willen gebruiken voor bepaalde aandoeningen, moeten er veilig en verantwoordelijk mee omgaan. Dit geldt overigens voor elke gebruikte stof. Heb je het geluk om te kunnen kiezen uit verschillende producten? Weet dan dat de meeste mensen het meest gebalanceerde effect ervaren met producten met een THC:CBD-verhouding van 1:1. Het lijkt erop dat CBD de negatieve bijwerkingen van THC kan verzachten^[6].

Hoewel wiet nog vooral wordt geassocieerd met spliffs, joints en bongs, hoef je het niet te roken. Als je wiet wilt gebruiken om je gezondheid te bevorderen, wil je waarschijnlijk geen verbrand materiaal inademen. Dus als je in de gelegenheid bent, kun je edibles, concentraten of tincturen maken. Daarmee heb je een goede consumptiemethode zonder de kwalijke effecten van roken, die ook aanwezig zijn als je geen tabak gebruikt.

Qua dosering moet je met weinig beginnen. Bepaalde soorten en producten zijn sterker dan andere. Als je tolerantie laag is, doe het dan rustig aan en ontdek eerst hoe het je beïnvloedt. Hoge doseringen zijn niet per se gevaarlijk, maar maagklachten en algemeen ongemak zijn bekende bijwerkingen als je teveel wiet gebruikt. Dat werkt waarschijnlijk averechts!

Afrekenen met het stigma rondom therapeutische wiet: wat brengt de toekomst?

De hedendaagse wereld kent de nodige problemen, maar we leven ook in een tijd waarin tenminste sommige mensen het recht van het individu erkennen. De westerse cultuur is immers gebouwd op het concept van de rechten van het individu, de keuzevrijheid van het individu en dat ieder individu verantwoordelijk is voor zichzelf.

Deze concepten zijn wellicht enigszins naïef. Toch moeten we ons afvragen of het verbieden van een behoorlijk veilige, nuttige plant binnen deze idealen past? Moet iemand niet zelf kunnen beslissen of hij wiet wil proberen als mogelijke behandeling voor zijn klachten, zonder daarbij risico te lopen op een forse gevangenisstraf of maatschappelijke veroordeling?

Gezien de veronderstelde liberale maatschappij waarin we leven, is een verbod toch enigszins ongegrond en bizar, vind je niet?