Wiet en kanker: wat zegt onderzoek?

Dankzij de vooruitgang in de moderne geneeskunde is de gemiddelde levensverwachting gestegen. Bovendien zijn verschillende besmettelijke ziekten uitgeroeid die de mensheid voorheen teisterden. Nu staan we voor een heel ander probleem. Door onze moderne leefstijl, voeding en milieuvervuiling is het aantal chronische ziekten, waaronder kanker, sterk gestegen.

Hoewel genen een rol spelen in de pathologie, denkt men dat omgevingsfactoren de oorzaak zijn van ongeveer twee derde van alle kankergevallen. De ziekte eist wereldwijd een gigantisch aantal slachtoffers en is alleen al in het jaar 2020 verantwoordelijk voor bijna 10 miljoen doden^[1]. Geschat wordt dat 1 op de 2 mensen in het Verenigd Koninkrijk tijdens hun leven een vorm van kanker zullen ontwikkelen^[2].

Conventionele behandelingen zoals chemotherapie hebben veel levens gered, maar deze slaan niet altijd aan. Ondanks dat de overlevingskans gedurende de jaren is verbeterd, hebben patiënten nog steeds een overlijdenskans van 50%^[3].

Onderzoekers zijn nog altijd op zoek naar behandelingen om de overlevingskans te verhogen, kanker te genezen en natuurlijk te voorkomen. Sommige academici kijken naar de cannabisplant als een veelbelovende bron van geneesmiddelen tegen kanker. Maar veroorzaakt roken geen kanker? Het onderzoek blijft tegenstrijdig. Toch kiezen veel mensen voor wiet als alternatieve behandeling. Zij vragen het tegenovergestelde: kan cannabis kanker genezen?

Deze grote vraagstukken vereisen betrouwbare, op feiten gebaseerde antwoorden. Helaas bestaan deze antwoorden nog niet. Maar lopende onderzoeken hopen resultaten te vinden die in de toekomst miljoenen levens kunnen redden. In dit artikel lees je meer over kanker, therapeutische cannabis en hoe van wiet afgeleide chemicaliën in kankeronderzoek gebruikt worden.

Wat is kanker?

anker ontstaat wanneer cellen in het lichaam zich abnormaal beginnen te splitsen. DNA-schade^[4], veroorzaakt door omgevingsfactoren, speelt een fundamentele rol bij het ontstaan van kanker, maar ook erfelijke eigenschappen dragen bij aan de ziekte. Beide oorzaken zorgen voor veranderingen in delen van het DNA die bekend staan als genen^[5]. Dit zijn codes die instructies geven om eiwitten in het lichaam aan te maken.

Genen kun je vergelijken met een lichtschakelaar. Cellen kunnen ze aan- of uitzetten om verschillende functies te vervullen. Wanneer genen echter beschadigd zijn, muteren^[6] ze in oncogenen. Dit is problematisch, want het lichaam kan oncogenen niet uitzetten, in tegenstelling tot normale genen. Terwijl genen in normale cellen celgroei kunnen onderdrukken, kunnen gemuteerde cellen ongecontroleerd doorgaan met splitsen.

Het komt erop neer dat normale cellen sterven als ze oud of disfunctioneel worden, terwijl kankercellen juist onsterfelijk worden^[7]. Uiteindelijk delen kankercellen zich in die mate dat ze een tumor vormen. Omdat kankercellen het immuunsysteem kunnen ontwijken^[8], verspreiden ze zich uiteindelijk naar andere plaatsen in het lichaam. Wanneer kanker lichaamsdelen bereikt die essentieel^[9] zijn voor het leven, zoals de hersenen, lever of alvleesklier, kunnen ze fataal worden.

Wat is therapeutische cannabis?

Therapeutische cannabis verwijst eenvoudigweg naar wiet die in een dergelijke context wordt gebruikt. Sommige mensen gebruiken wiet recreatief (om high te worden). Maar er zijn miljoenen mensen op de wereld die wiet gebruiken in een poging de symptomen te behandelen van talloze gezondheidsproblemen.

De wietplant produceert verschillende plantenmoleculen (fytochemicaliën) die wetenschappers aanspreken. De familie cannabinoïden bestaat uit meer dan 100 moleculen, waarvan THC en CBD het meest bekend zijn. Cannabis bevat ook meer dan 200 aromatische terpenen, die ook interessante effecten produceren.

Momenteel zijn er verschillende landen waar artsen wiet voorschrijven voor bepaalde aandoeningen en ziekten, waaronder:

THC versus CBD

De wietplant bevat veel verschillende cannabinoïden, maar THC en CBD staan tot dusver in het spotlicht. THC en CBD zijn de meest voorkomende cannabinoïden in de meeste soorten, dus de meeste studies richtten zich op deze moleculen.

THC ondersteunt de psychotrope effecten van wiet. Het bindt zich aan receptoren in de hersenen die tijdelijk de lancering van andere neurotransmitters veranderen. Afgezien van de plezierige high, richt huidig onderzoek zich op de therapeutische mogelijkheden van THC bij veel ziekten, waaronder kanker^[10].

CBD-olie en kanker: wat blijkt uit onderzoek?

In tegenstelling tot THC, wekt CBD geen psychotroop effect op. In plaats daarvan biedt het een heldere sensatie waar veel mensen de hele dag van genieten. Gebruikers voelen zich ontspannen, maar blijven volledig functioneel.

Actueel onderzoek richt zich op het vermogen van CBD om pijn en ontsteking te verzachten. In sommige studies is de cannabinoïde zelfs rechtstreeks op kankercellen getest^[11].

Hoe wordt therapeutische wiet momenteel gebruikt?

Volgens de American Cancer Society tonen vroege celstudies aan dat cannabinoïden de verspreiding van kankercellen mogelijk vertragen^[12] en ze zelfs kunnen doden. De organisatie zegt ook dat beperkte proeven op dieren aantonen dat deze fytochemicaliën de groei en uitbreiding van de ziekte kunnen afremmen.

Momenteel bestaan er echter geen goedgekeurde op cannabis gebaseerde medicijnen tegen kanker. Wel zijn er een handjevol goedgekeurde geneesmiddelen die de symptomen van de ziekte en de bijwerkingen van de huidige behandelingen bestrijden, waaronder:

Consumptiemethoden

Wietgebruikers consumeren het kruid op talloze manieren. Elke methode biedt enigszins andere effecten, die sneller of trager opkomen. De eerder genoemde goedgekeurde medicijnen richten zich op twee specifieke routes, maar er zijn andere manieren. De belangrijkste methoden zijn:

• Roken/vapen: deze methoden brengen cannabinoïden rechtstreeks in de bloedbaan via de longblaasjes. Het effect komt snel op en houdt relatief kort aan.
• Oraal: er bestaat een breed scala aan eetbare producten, van capsules tot cakes. Het effect van oraal genomen cannabinoïden komt traag op omdat ze eerst door het spijsverteringsstelsel reizen. Het duurt meestal rond de 30-60 minuten voordat je iets merkt. De effecten zijn echter intenser en duren langer. In het geval van THC zet de lever de cannabinoïde om in een sterkere psychotrope molecule.
• Sublinguaal: sprays en oliën worden onder de tong aangebracht. Hier worden ze opgenomen door het dunne weefsel en komen direct in het capillaire bed terecht. Zo bereiken ze de bloedbaan veel sneller, waardoor ook het effect razendsnel opkomt.

Veroorzaakt het roken van wiet kanker?

Voor sommige mensen lijkt het erg tegenstrijdig om wiet te roken ter bestrijding of preventie van kanker. Bij het roken van elke stof vindt tenslotte verbranding plaats en verbranding staat gelijk aan kankerverwekkende stoffen. Deze chemicaliën leiden elk jaar tot miljoenen kankerdiagnoses.

Hoewel het roken van tabak het risico op de ontwikkeling van kanker zeker verhoogt, is de situatie bij wiet meer complex. Als je wiet rookt, stel je je lichaam bloot aan kankerverwekkende stoffen, maar tegelijkertijd inhaleer je talloze moleculen die wetenschappers onderzoeken vanwege de mogelijke effecten tegen kanker.

In een studie uit 2020^[13], gepubliceerd in het tijdschrift Cannabis and Cannabinoid Research, probeerde men dit uit te zoeken. Bij het bestuderen van een grote hoeveelheid gegevens over het verband tussen wiet roken en kanker, baseerde het onderzoeksteam zich op 3 hypothesen:

• Hypothese 1: de kankerverwekkende effecten van roken hebben de overhand en leiden tot een verhoogd risico op kanker
• Hypothese 2: de mogelijke antitumor effecten van cannabinoïden gaan de kankerverwekkende effecten van roken tegen
• Hypothese 3: de mogelijke antitumor effecten hebben de overhand en verlagen het risico op kanker

Na statistische analyse van de cijfers, ontdekten de onderzoekers dat de gegevens de eerste hypothese niet ondersteunden. In plaats daarvan vonden ze een negatief verband tussen het roken van wiet en het risico op kanker, met uitzondering van zaadbalkanker.

Het onderzoeksteam concludeerde: "Er is een opkomende trend waarbij patiënten zich afkeren van standaard chemotherapie. In plaats daarvan proberen ze cannabis als een op zichzelf staande kankerbehandeling".

Daarnaast stelden ze ook dat de resultaten het gemiddelde recreatieve wietgebruik voor de behandeling van kanker niet rechtvaardigen. Ze benoemden echter wel de mogelijke therapeutische rol van wiet naast conventionele behandelingen. Ze voegden hieraan toe: "De resultaten suggereren dat de effectiviteit van een conventionele kankerbehandeling kan verbeteren zonder de tumorgroei te stimuleren wanneer cannabistherapie wordt toegevoegd (naast de aanzienlijke verbetering in kwaliteit van het leven van kankerpatiënten)".

Wisselwerking met conventionele kankerbehandelingen

Wiet kan op zowel positieve als negatieve manieren een wisselwerking hebben met conventionele kankerbehandelingen. Zoals vermeld, zet men verschillende op cannabis gebaseerde medicijnen in om de symptomen van chemotherapie te verzachten.

Chemotherapie eist zijn tol van het lichaam. Het kan belangrijke organen beschadigen, eetlust verminderen, gewichtsverlies veroorzaken en patiënten misselijk maken tot het punt van overgeven. Medicijnen die THC bevatten, kunnen misselijkheid helpen verminderen en de eetlust stimuleren. Daardoor kunnen patiënten mogelijk beter eten en weer aankomen.

Bij CBD liggen de zaken echter iets gecompliceerder. Deze cannabinoïde kan de functie veranderen van enzymen in de lever. Deze enzymen verwerken een groot aantal medicijnen, waaronder geneesmiddelen voor chemotherapie. Sommige kankerbehandelingen vertrouwen op deze enzymen om hun effectiviteit te behouden en CBD kan hun kracht verminderen^[14]. Er is op dit gebied meer onderzoek nodig om een duidelijker beeld te schetsen.

Lopende studies over wiet en kanker

Wiet is tientallen jaren verboden geweest. Dit heeft niet bijgedragen aan het onderzoek naar de rol van wiet als mogelijk therapeutisch middel bij kanker. Inmiddels verschijnen er gelukkig studies die verduidelijken hoe wiet mogelijk werkt tegen bepaalde vormen van kanker. Bekijk hieronder het lopende onderzoek naar wiet en twee van de meest agresieve kankervormen.

• Lymfoom

Lymfoom valt het lymfestelsel aan, een lichaamsbreed netwerk dat helpt om infecties te bestrijden en gifstoffen te verwijderen. Bepaalde lymfomen zijn zeer agressief, maar conventionele behandelingen werken vrij goed.

Lopend onderzoek hoopt de rol van cannabinoïden als een andere mogelijke behandelingsroute te onderzoeken. Een studie uit 2020, uitgevoerd aan de Universiteit van Tel Aviv in Israël, testte de effecten^[15] van cannabinoïden op lymfoomcellen.

Onderzoekers gebruikten cannabisextracten met CBD, CBG, THC en CBC. Ze ontdekten dat de effecten meer uitgesproken waren wanneer ze synergetisch werden gebruikt. De verbindingen slaagden erin de cyclus van kankercellen te stoppen en zelfvernietiging te induceren, een proces dat bekend staat als apoptose. Het team concludeerde: "We suggereren dat het specificeren van formuleringen van synergetische actieve cannabisverbindingen en het ontrafelen van hun actiemechanismen kan leiden tot nieuwe, op cannabis gebaseerde therapieën."

• Leukemie

Leukemie is een vorm van kanker die de witte bloedcellen aantast. De ziekte ontwikkelt zich snel en meedogenloos en brengt het immuunsysteem in gevaar. Onderzoekers van de Universiteit van Londen in het Verenigd Koninkrijk testten^[16] cannabinoïden tegen leukemiecellen in een petrischaal. Ze ontdekten dat de individuele cannabinoïden erin slaagden de cellen tot op zekere hoogte te doden.

De toevoeging van chemotherapie naast de cannabinoïden produceerde echter veel sterkere effecten. Deze bevindingen rechtvaardigen verder onderzoek naar de effecten van cannabinoïden tegen leukemie. Uitsluitend gecontroleerde klinische proeven op mensen zullen de werkzaamheid van deze cannabinoïden op de ziekte onthullen.

Bijwerkingen van conventionele behandelingen versus therapeutische wiet

Er kleven bijwerkingen aan zowel conventionele behandelingen als therapieën met cannabis. We weten dat wietgebruik de misselijkheid van chemotherapie kan verlichten, maar hoe zien de bijwerkingen van elke therapie er afzonderlijk uit?

• Bijwerkingen van conventionele behandelingen

Conventionele behandelingen voor kanker zijn ongelooflijk heftig. De meeste van hen veroorzaken vreselijke bijwerkingen die het fysieke uiterlijk en de algehele gezondheid van een patiënt aanzienlijk kunnen veranderen.

• Bijwerkingen van cannabistherapie

Ter vergelijking: cannabistherapie veroorzaakt veel minder dramatische bijwerkingen. Er is op dit moment echter onvoldoende onderzoek om het gebruik van deze verbindingen als een op zichzelf staande behandeling te rechtvaardigen. Pril onderzoek suggereert dat cannabistherapieën een mogelijke aanvulling zijn op huidige behandelingen en bijwerkingen minimaliseren. Bepaalde cannabinoïden geven soms ook bijwerkingen die sommige patiënten onaangenaam vinden, wat ertoe heeft geleid dat ze in sommige klinische onderzoeken werden stopgezet.

Wiet bevat ook honderden andere moleculen in veel kleinere hoeveelheden. Als wetenschappers in toekomstig onderzoek hogere concentraties hiervan gebruiken, identificeren ze wellicht ook bijwerkingen die uniek zijn voor deze aanvullende fytochemicaliën.

Legaliteit van therapeutische cannabis voor kanker

Wat zegt de wet over wietgebruik tegen kanker? Momenteel zijn er geen op cannabis gebaseerde medicijnen goedgekeurd om kanker direct te behandelen. Inmiddels hebben miljoenen mensen wel legaal toegang tot wiet om de bijwerkingen van conventionele behandelingen te verzachten. Toch zijn er nog altijd patiënten die hun wiet op de zwarte markt moeten kopen.

Burgers in de Verenigde Staten die chemotherapie ondergaan, kunnen gebruik maken van (door de FDA goedgekeurde) synthetische THC-producten^[17] om misselijkheid en braken tegen te gaan en eetlust te stimuleren. Patiënten in staten waar wiet legaal is, kunnen ook terecht in erkende dispensaria voor een rijk aanbod met cannabisproducten, zoals extracten en edibles. In veel staten kunnen patiënten met kanker een speciale pas krijgen voor therapeutische wiet.

Ook in Europa zien we progressie. In maart 2021 lanceerde Frankrijk^[18] een project waardoor patiënten met kanker en andere aandoeningen toegang kregen tot therapeutische cannabis. Artsen in Nederland^[19] kunnen cannabis aanbevelen voor veranderingen in eetlust, misselijkheid en braken die gepaard gaan met de behandeling van kanker.

In het grootste deel van Europa hebben kankerpatiënten echter geen toegang tot therapeutische cannabis. Hopelijk verbetert de legale toegang in de rest van het continent naarmate de effectiviteit van wiet verder wordt onderzocht.

Wiet en kanker: de stand van zaken

Het onderzoek naar cannabis en kanker is nog pril. Hoewel veel celstudies en een handvol proeven bij mensen een positief beeld schetsen, moet er nog veel meer bewijs worden verzameld. Voorlopig kunnen we stellen dat wiet in de toekomst waarschijnlijk een grotere rol zal spelen bij de behandeling van de ziekte. Wetenschappers ontdekken voortdurend meer over hoe verbindingen uit de wietplant in het lichaam werken. Als onderzoekers ook meer ontdekken over het effect op kankercellen, verbetert de toegang tot wiet en haar verbindingen.

En hoe zat het nu ook alweer met het roken van wiet? Actueel onderzoek lijkt het huidige model op zijn kop te zetten. Hoewel roken over het algemeen het risico op kanker verhoogt, lijkt wiet hierin uniek omdat sommige moleculen dit negatieve effect lijken te compenseren. Neem deze bevindingen voorlopig met een flinke korrel zout. Laten we wachten op meer bewijs voordat we definitieve conclusies trekken.