Wiet en melanoom: wat we tot nu toe weten

Melanomen zijn nog altijd een van de dodelijkste vormen van huidkanker. Jaarlijks wordt de ziekte wereldwijd bij honderdduizenden mensen geconstateerd en naar schatting nemen de aantallen alleen maar toe. Wanneer een melanoom op tijd wordt opgemerkt, kunnen chirurgen het nog verwijderen. Het kan zich echter snel naar de lymfeklieren en verder verspreiden indien er niet wordt ingegrepen. Inmiddels kijken wetenschappers ook naar de rol van het endocannabinoïdesysteem (ECS) bij kanker en worden THC en CBD op modellen van deze aandoening getest.

Wat is een melanoom?

Een melanoom is een ernstige vorm van huidkanker, waarvan er verschillende vormen bestaan. De vormen zijn vernoemd naar het type huidcel waarin de kanker voorkomt. Waar basaalcelcarcinoom (BCC) bijvoorbeeld in de basaalcellen van de huid ontstaat, komt melanoom voor in melanocyten, de cellen die als reactie op UV-straling het donkere huidpigment melanine produceren.

Hoewel melanoom minder vaak voorkomt dan andere vormen van huidkanker, is het wel de dodelijkste variant. De ziekte wordt daarbij elk jaar bij bijna 7000 mensen vastgesteld. Van deze gevallen is het grootste deel tussen de 45 en 85 jaar oud. Ondanks dat het van alle huidkankervormen de meeste levens eist, is de overlevingskans tegenwoordig wel iets beter. 86% van de patiënten met een melanoom overleeft de ziekte inmiddels tien jaar of langer.

Hoewel mensen met een melanoom vaak een betere prognose krijgen dan mensen met andere vormen van kanker, wordt voorzien dat het aantal gevallen van melanoom alleen nog maar zal stijgen. Met dat in gedachten kijken we eerst eens waardoor een melanoom precies ontstaat.

• Oorzaken van melanoom

Alle soorten kanker hebben een genetische achtergrond. Onder normale omstandigheden worden beschadigde of abnormale cellen vernietigd en door gezonde cellen vervangen. In gevallen van kanker beginnen deze problematische cellen zich echter te vermenigvuldigen en verspreiden ze zich soms door het lichaam (een proces dat 'metastase' wordt genoemd). Veranderingen in bepaalde genen die bepalen hoe cellen zich delen en groeien, liggen ten grondslag aan kanker. Sommige van deze veranderingen zijn erfelijk, terwijl andere een gevolg zijn van omgevingsfactoren of leefstijlfactoren.

Als het om melanoom gaat, is vooral de zon de boosdoener. Maar vergis je niet, we hebben de zon ook nodig voor een goede gezondheid. Door blootstelling aan deze gigantische gasbal zijn je huidcellen namelijk in staat om vitamine D aan te maken. Dit is een belangrijk hormoon dat ontstekingen helpt onderdrukken en de groei van kankercellen tegengaat.

Zonlicht bevat echter ook ultraviolette (UV) straling. Overmatige blootstelling aan UV kan het DNA van de huidcellen beschadigen. Dit verandert de manier waarop ze functioneren en zorgt dat ze zich abnormaal gaan delen. En dat kan uiteindelijk huidkanker tot gevolg hebben.

• Risicofactoren voor melanoom

Er zijn meerdere risicofactoren waardoor de kans groter is dat iemand een melanoom krijgt. Dat zijn:

• Symptomen van melanoom

Melanomen hebben een vergelijkbaar uiterlijk als normale moedervlekken. Toch zitten er enkele belangrijke verschillen tussen, waarmee artsen het onderscheid kunnen maken. Zo zijn de symptomen van melanomen onder andere:

• Ze worden langzaam groter.
• Ze veranderen van vorm en kleur.
• Ze kunnen jeuken en pijn doen.
• Ze bloeden of ontwikkelen een korstje.
• Ze zijn asymmetrisch en hebben een onregelmatige rand.

Huidige behandelingen voor melanoom

De behandelingen die beschikbaar zijn voor een melanoom variëren, afhankelijk van het stadium van de ziekte. Stadium 1 en stadium 2 behelzen kankergezwellen die nog niet zijn uitgezaaid. De gebruikelijke behandeling hier is een operatie onder plaatselijke verdoving om de abnormale cellen te verwijderen.

In stadium 3 hebben de kankercellen zich naar nabijgelegen lymfeklieren verspreid. In dit geval voeren chirurgen onder algehele narcose een lymfeklierdissectie uit. Deze ingreep kan echter leiden tot complicaties in het lymfestelsel, wat vochtophoping in de ledematen kan veroorzaken.

Kort iets over wiet en huidkanker

Maar waar komt wiet nu om de hoek kijken? Terwijl veel patiënten een conventionele behandeling ondergaan, besluiten anderen om ook naar alternatieven te kijken. Vanwege de populariteit van CBD, kun je online allerlei artikelen over onderzoek naar CBD en huidkanker vinden. Maar hoewel het internet vol staat met succesverhalen, is er nog een gebrek aan gedegen onderzoek.

Er zijn bijvoorbeeld geen proeven met mensen gedaan die de rol van CBD of wietolie bij huidkanker aan het licht brengen. Sterker nog, er zijn überhaupt maar weinig menselijke proeven gedaan waarin wiet bij menselijke aandoeningen is getest. Een verbod van tientallen jaren en de huidige wettelijke status van cannabis in veel landen maken deze onderzoeken moeilijk, zo niet onmogelijk.

Toch hebben deze beperkingen wetenschappers er niet van weerhouden om cannabinoïden op huidkankercellen en proefdieren te testen. Deze eerste onderzoeken geven inzicht in wat onderzoekers mogelijk nog gaan ontdekken wanneer er uiteindelijk klinische proeven worden uitgevoerd. Hieronder nemen we enkele van deze studies met je door. Maar eerst behandelen we kort hoe cannabinoïden in het lichaam werken.

• Het ECS en kanker

Waarschijnlijk heb je weleens van het endocannabinoïdesysteem gehoord. Dit uitgebreide netwerk wordt vaak aangeduid als de universele regelaar van het menselijk lichaam, en helpt al onze andere fysiologische systemen in evenwicht te houden (een toestand die 'homeostase' wordt genoemd). Wetenschappers ontdekten het ECS dankzij wiet. Ze stuitten erop tijdens onderzoek naar hoe stoffen uit de plant, namelijk cannabinoïden als THC, het lichaam beïnvloeden. Uiteindelijk ontdekten ze hierbij een groot netwerk van receptoren, signaalmoleculen en enzymen in veel weefsels van het lichaam: van de hersenen en botten tot het immuunsysteem en spijsverteringsstelsel.

Maar cannabinoïden komen niet alleen in de cannabisplant voor. Het menselijk lichaam produceert namelijk ook een eigen versie, genaamd 'endocannabinoïden' ('endo' betekent 'inwendig'). Enzymen van het ECS maken endocannabinoïden aan en breken ze indien nodig weer af. Deze signaalmoleculen binden zich daarbij aan receptoren van het systeem om noodzakelijke veranderingen in verschillende celtypen teweeg te brengen.

Allereerst ontdekten de wetenschappers twee ECS-receptoren: CB1 en CB2. Inmiddels heeft onderzoek echter tot meer componenten en het zogeheten 'endocannabinoïdoom' geleid. Dit is een enorm systeem dat talloze receptoren, enzymen en signaalmoleculen omvat.

Aangezien cannabinoïden als THC een vergelijkbare structuur hebben als onze eigen endocannabinoïden, kunnen ze zich aan dezelfde receptoren hechten. Zo kunnen ze invloed uitoefenen op het ECS, dat verantwoordelijk is voor het onder controle houden van onze andere lichamelijke systemen.

Omdat ECS-receptoren overal voorkomen, is het begrijpelijk dat onderzoekers wilden weten in hoeverre dit systeem kanker beïnvloedt. Daarbij hebben wetenschappers ontdekt dat het ECS een rol speelt bij tumorigenese (de toename van kwaadaardige eigenschappen van normale cellen) en het remmen van tumorgroei. Door deze bevindingen zien sommige onderzoekers ECS-receptoren als potentiële therapeutische doelwitten bij kanker(s).

Interessant genoeg speelt het ECS ook een fundamentele rol in de fysiologie van de huid. Het helpt hier namelijk bij het beheersen van de verspreiding, groei, differentiatie en apoptose van cellen (geprogrammeerde celdood) en de hormoonproductie.

Wat zegt onderzoek over cannabinoïden en melanomen?

De rol van cannabinoïden bij melanomen is echter nog altijd onduidelijk. Hieronder kijken we naar wat er wel bekend is over THC en CBD met betrekking tot deze ziekte.

• THC en melanoom

Je hebt vast weleens van THC gehoord. Dit is de voornaamste psychoactieve cannabinoïde die verantwoordelijk is voor de high van wiet. Deze molecule heeft dit geliefde effect door zich rechtstreeks aan de CB1-receptor te binden. THC kan zich echter ook hechten aan andere ECS-receptoren, waaronder CB2.

Wetenschappers willen graag vaststellen hoe THC melanoomcellen beïnvloedt, met name als het om autofagie gaat. Dit is een proces waarbij cellen zichzelf afbreken wanneer ze beschadigd zijn. In een studie in het Journal of Investigative Dermatology werd THC bijvoorbeeld op melanoomcellen getest om te kijken of er sprake was van activatie van autofagie, verlies van de cellevensvatbaarheid en de activatie van apoptose.

Uit verder onderzoek bleek de aanwezigheid van CB1 en CB2 in melanoomcellen. Dit bracht wetenschappers ertoe om THC op muizen met de ziekte te testen. Hierbij keken ze naar een mogelijke afname van tumoren door de cannabinoïde en werd THC ook toegediend aan muizen zonder cannabinoïdereceptoren om het verschil in uitkomsten te vergelijken.

• CBD en melanoom

CBD beïnvloedt het ECS op een heel andere manier dan THC. Het heeft namelijk een lage bindingsaffiniteit met CB1 en CB2, maar bindt wel aan TRPV1, wat vermoedelijk een derde cannabinoïdereceptor is. CBD werkt ook in op ECS-enzymen als vetzuuramidehydrolase (FAAH), wat onze endocannabinoïden afbreekt.

Aangezien CBD in de meeste soorten cannabis de tweede meest voorkomende cannabinoïde is, hebben wetenschappers ook onderzocht in hoeverre deze molecule melanoom beïnvloedt. In een paper uit 2021 in het Journal of Immunoassay and Immunochemistry werden bijvoorbeeld vier verschillende concentraties van 99% CBD-olie op melanoomcellen bij muizen getest. Tijdens het experiment zocht men naar indicaties van remming van de groei van melanoomcellen.

In een andere studie uit 2021 werden verschillende formules met CBD op melanoomcellen getest. De wetenschappers dienden Charlotte's Web CBD-olie toe aan bepaalde cellen en gezuiverde CBD aan andere. Gedurende het onderzoek werden de effecten op de migratie en invasie van cellen gemeten.

Het verhaal van Rick Simpson

Veel personen zijn nieuwsgierig geworden naar de relatie van wiet en huidkanker na het horen van het verhaal van Rick Simpson. Nadat hij de diagnose basaalcelcarcinoom kreeg, besloot de nu beroemde Canadees Rick Simpson-olie (RSO) aan te brengen, een sterk, ruw wietextract. De film 'Run From the Cure' heeft zijn zoektocht in beeld gebracht. Sindsdien is RSO ongekend populair, en inmiddels hebben duizenden mensen online hun ervaringen met het preparaat gedeeld.

Onderzoek naar wiet en melanoom: nog in de kinderschoenen

Vanwege het gebrek aan menselijke proeven is het nog te vroeg om te zeggen welke invloed cannabis precies heeft op melanoom en huidkanker in het algemeen. De eerste onderzoeken naar de rol van het ECS bij kanker en de toepassing van cannabinoïden op cellen en proefdiermodellen roepen echter wel om nader onderzoek. Voor de meeste menselijke aandoeningen geldt dat het gebruik van wiet nog in de kinderschoenen staat. Door het veranderende juridische landschap en een sterk groeiend economisch belang verschuift dit echter wel langzaamaan.

Als je benieuwd bent of wiet ook bij jouw medische aandoening kan helpen, raadpleeg dan altijd eerst je huisarts voor meer informatie.