Het Effect Van Cannabis Op De Pijnappelklier

"Het derde oog" kom je vaak tegen als iconisch symbool in Oud Egyptische kunst. Ook Hindoes symboliseren een derde menselijk oog met een traditionele rode stip of "bindi" op het voorhoofd. Hiervan wordt gezegd dat het de locatie van Anja chakra markeert. Dit is een energiecentrum voor de onderbewuste geest. Men beweert dat het de menselijke schakel is naar het spirituele rijk. De filosoof René Descartes noemde het "de zetel van de ziel". Maar is niet veel van zijn geneeskundig onderzoek in diskrediet gebracht? Dat wel. Een uitgebreid antwoord laat echter de nuance toe dat chakra's zouden corresponderen met belangrijke fysieke locaties in ons lichaam.

De pijnappelklier is niet alleen een belangrijk neurologisch orgaan. Het is in feite een lichtgevoelig orgaan waarvan de structuur hetzelfde is als die van het oog. Er zit dus misschien toch iets in de spirituele betekenis ervan, die van belang is bij veel culturen. Ze dankt daarbij haar naam aan het feit dat ze op een pijnappel lijkt. Dit symbool duikt vaak op in de kunst van de Assyriërs, de Oude Grieken en andere culturen. Beweringen over de krachten ervan lopen uiteen; van het in overeenstemming brengen van je geest met een godheid tot zelfs telepathische communicatie. Laten we eens zien wat de wetenschap zegt over de pijnappelklier. Daarbij is het ook de moeite waard om te onderzoeken hoe cannabis deze klier in onze hersenen kan beïnvloeden.

Wat is je biologische klok?

Het wordt dag en nacht, eb en vloed, en de seizoenen veranderen. De natuur zit vol ritmes en het menselijk lichaam is daarop geen uitzondering. Naast je ademhaling en hartslag heeft je slaap-waakritme ook een eigen cyclus. Je valt niet zomaar in slaap en wordt toevallig wakker: delen van je hersenen en je endocriene systeem reageren op omgevingssignalen. De resulterende kettingreacties zorgen dat je je energiek voelt om de dag te starten, of slaperig en klaar om te gaan slapen.

Het circadiane ritme van het lichaam controleert fysiologische processen die je slaap-waakritme aansturen. De cycli van licht en duisternis van de natuur bepaalt ons circadiane ritme, die niet geheel toevallig synchroon loopt met een interne hoofdklok van 24 uur. De term 'circadiaan' komt van het Latijnse 'circa diem', of 'over de dag'. De cyclus is hoofdverantwoordelijk voor de aansturing van processen zoals slapen en waken.

Overdag valt zonlicht op het menselijke netvlies, dat vervolgens een signaal naar de suprachiasmatische kern (SCK) stuurt. Dit is een bundel van ongeveer 20.000 neuronen in de hypothalamus.^[1] Het lichtsignaal veroorzaakt vervolgens de afgifte van het stresshormoon cortisol, evenals een stijging van de lichaamstemperatuur; twee factoren die de alertheid verhogen.

Wanneer de nacht valt, pikken het netvlies en de SCK ook het geleidelijke begin van de duisternis op. Dit leidt tot een kettingreactie die zorgt dat de pijnappelklier, een klein endocrien orgaan diep in de hersenen, melatonine afgeeft.^[2] Deze chemische stof staat ook wel bekend als het 'slaaphormoon' en werkt in op receptoren die je moe laten voelen.

De pijnappelklier

De pijnappelklier speelt een cruciale rol bij de werking van je biologische klok. Met een diameter van minder dan 1cm bevindt dit neuro-endocriene orgaan zich net buiten de bloed-hersenbarrière. Het synthetiseert belangrijke neurotransmitters en hormonen die betrokken zijn bij je slaap en stemming. Recent hebben wetenschappers nieuwe ontdekkingen gedaan over de belangrijkste functies, maar toch blijft deze bijzondere klier doordrenkt van esoterie.

De filosoof Rene Descartes noemde de pijnappelklier ook wel de 'belangrijkste zetel van de ziel'.^[3] Bepaalde religies en aanhangers van New Age verwijzen naar de klier als 'het derde oog'. Ondertussen zoekt de wetenschap nog steeds een antwoord op de vraag waarom het orgaan DMT afscheidt, een krachtige entheogeen.

Interessant is dat bij lagere gewervelde dieren de pijnappelklier direct gevoelig is voor licht, net als een oog. Door de evolutie verloor de pijnappelklier van zoogdieren deze eigenschap echter. In plaats daarvan ontvangt hun klier nu lichtsignalen via de ogen.^[4]

Voordat we je gaan vertellen hoe wiet deze belangrijke en mystieke klier beïnvloedt, bekijken we eerst welke cruciale hormonen ze produceert en wat er gebeurt als de pijnappelklier verkalkt.

• Productie van melatonine

De belangrijkste functie van de pijnappelklier is om fysiologische circadiane processen te reguleren door de signalen van licht en donker om te zetten in de afgifte van melatonine of het onderdrukken ervan.

Als het donker wordt, gaan cellen in de pijnappelklier, 'pinealocyten' genaamd, aan het werk om dit slaaphormoon te produceren. De klier geeft melatonine af in het bloed, dat het naar je organen transporteert. 's Nachts wordt het melatoninegehalte verhoogd tot ongeveer tien keer wat het overdag is. Het niveau is het hoogst tussen 02.00 en 04.00 uur. Vervolgens beginnen signalen van de opgaande zon de productie ervan weer af te remmen en neemt het niveau weer af.^[5]

Melatonine heeft effect door zich te binden aan twee belangrijke receptoren; de MT1-receptor die betrokken is bij de REM-slaap (rapid eye movement) en de MT2-receptor die betrokken is bij de NREM-slaap, ofwel non-rem slaap.^[6]

Maar melatonine ontstaat niet zomaar uit het niets: pinealocyten maken dit molecuul aan uit de voorloper tryptofaan. Dit is een essentieel aminozuur dat in voedingsmiddelen als kaas, gevogelte, haver en bananen zit. Middels enzymatische reacties zetten deze cellen tryptofaan om in het stemmingsstabiliserende hormoon serotonine en uiteindelijk in melatonine.

• Serotonineproductie

Zo pompen serotonine-producerende neuronen deze neurotransmitter rond om hersencellen met elkaar te laten communiceren en je stemming, geluksgevoelens en angst te reguleren, naast andere belangrijke functies. In de pijnappelklier dient deze 'gelukshormoon' echter als een moleculaire bouwsteen voor melatonine.

• Verkalking van de pijnappelklier

Omdat de pijnappelklier zo'n belangrijke fysiologische functie heeft, kan een verstoorde werking ervan al snel tot problemen leiden. Verkalking is een aandoening die de pijnappelklier kan treffen, al komt dit ook in andere delen van het lichaam voor, zoals de hartkleppen.

Aangenomen wordt dat factoren als veroudering en een verhoogde metabolische activiteit van de pijnappelklier de kans op calciumafzettingen vergroten. Aandoeningen als de ziekte van Alzheimer en schizofrenie zijn ook in verband gebracht met verkalking van de pijnappelklier. Wetenschappers onderzoeken echter nog hoe dergelijke verkalking de pijnappelklier en het lichaam precies als geheel beïnvloedt. Daarnaast zijn ze op zoek naar methoden om de pijnappelklier te ontkalken en te verjongen.^[7]

De impact van wiet op de pijnappelklier

Maar hoe beïnvloedt wiet de pijnappelklier dan? De spirituele mensen onder ons geloven misschien dat de plant het derde oog opent en ons helpt diepere lagen van de werkelijkheid waar te nemen, maar onderzoekers hebben ook vooruitgang geboekt op het gebied van de observationele wetenschap.

Cannabinoïden, zoals THC en CBD, beïnvloeden het lichaam grotendeels door met het endocannabinoïdesysteem (ECS) samen te werken. Dit netwerk van receptoren, enzymen en signaalmoleculen (endocannabinoïden) reguleert vele lichaamsprocessen. THC en CBD hechten zich direct aan receptoren van het ECS en andere moleculaire doelwitten, waarmee ze homeostase beïnvloeden.

Een studie in het Journal of Pineal Research wijst op de aanwezigheid van ECS-componenten in de pijnappelklier van ratten. Zo ontdekten de onderzoekers receptoren en enzymen, wat suggereert dat het ECS helpt om de functie van de pijnappelklier te regelen.^[8]

Sterker nog, dit is hoe de aanwezigheid van CB1 en CB2 receptoren in deze klier is ontdekt. Deze receptoren zijn de belangrijkste onderdelen van het 'klassieke endocannabinoïdesysteem' en samen ondersteunen ze talloze fysiologische processen. De CB1-receptor komt voornamelijk tot expressie in het centrale zenuwstelsel en zorgt bij activatie door THC voor een high. De CB2-receptor komt vooral in het immuunsysteem voor. En hoewel deze niet betrokken is bij het euforische effect van wiet, wordt ook deze receptor geactiveerd door fytocannabinoïden en endocannabinoïden, waaronder THC, bèta-caryofylleen en 2-AG.

De onderzoekers identificeerden ook de aanwezigheid van vetzuuramidehydrolase (FAAH). Dit is een metabool enzym dat anandamide afbreekt zodra het zijn effect op cannabinoïdereceptoren heeft uitgeoefend.

Wietwetenschappers onderzoeken momenteel de invloed van moleculen die dit enzym tijdelijk blokkeren – FAAH-remmers – op het anandamidegehalte bij een lage endocannabinoïdetonus.

Dit mechanisme zou de mogelijkheid kunnen bieden om de activiteit van de pijnappelklier op een gunstige manier te moduleren.

Het team dat deze baanbrekende ontdekkingen deed, concludeerde dat: "..de pijnappelklier onmisbare verbindingen van het endocannabinoïdesysteem bevat. Dit geeft aan dat endocannabinoïden mogelijk betrokken zijn bij [...] de pijnappelklier-fysiologie".

Het ECS helpt ook de circadiane regulatorsignalen (herinner je je de SCK van daarstraks nog?) aan de rest van het lichaam door te geven: endocannabinoïden koppelen deze output van het 'commandocentrum' aan processen als de eetlust, het zenuwstelsel en de lichaamstemperatuur. Wetenschappers denken dan ook dat het zinvol kan zijn om de focus op het ECS te leggen om delen van de biologische klok te 'hacken', inclusief het slaap-waakritme.^[9]

• Cannabinoïden en de melatonineproductie

Tot nu toe is nog onduidelijk wat een beter resultaat op de melatonineproductie heeft: het stimuleren of afremmen van bepaalde elementen van de activiteiten van het ECS. Uit dieronderzoek dat in 2006 werd uitgevoerd, bleek dat diverse cannabinoïden de aanmaak van melatonine verstoorden.^[10] Maar om de invloed van THC, CBD en CBN op dit slaaphormoon beter te begrijpen, moeten we eerst weten hoe het wordt aangemaakt:

Zoals gezegd, begint het allemaal met tryptofaan. Eenmaal omgezet in serotonine, stimuleert de neurotransmitter noradrenaline de activiteit van een enzym genaamd 'arylalkylamine N-acetyltransferase', of kortweg 'AANAT'. Dit cruciale eiwit zet serotonine in N-acetylserotonine om. Deze molecule is één stap van melatonine verwijderd.

Het onderzoeksteam ontdekte dat alle drie de cannabinoïden in kwestie de activiteit van deze enzymen verminderden. Dit leidde vervolgens tot een verminderde productie van melatonine. Om te testen of cannabinoïdereceptoren daadwerkelijk een rol speelden bij dit proces, dienden de onderzoekers de cannabinoïden met ECS-receptorantagonisten (moleculen die deze plaatsen blokkeren) toe. Ondanks dat ze hun waargenomen werkingsmechanisme blokkeerden, verlaagden de cannabinoïden nog steeds het melatoninegehalte. Ze hadden echter effect buiten de klassieke ECS-receptoren (CB1 en CB2) om.

Maar muizen en mensen zijn natuurlijk heel verschillende organismen. Cannabinoïden hebben op mensen vaak een andere invloed, en het blijkt dat THC het melatoninegehalte bij mensen juist lijkt te verhogen. Een artikel uit 1986, gepubliceerd in Hormone and Metabolic Research, ondersteunt dit. Bij deze studie werden de effecten van THC op de melatonine-synthese van negen mannelijke vrijwilligers getest. De onderzoekers ontdekten dat de cannabinoïde de melatoninespiegel bij alle proefpersonen, op één na, significant verhoogde.^[11]

Het publicatiejaar van dit onderzoek en de beperkte steekproefomvang betekenen echter ook dat we sceptisch moeten blijven. Er zijn dan ook nieuwere en striktere klinische onderzoeken nodig om te bepalen hoe cannabinoïden de melatonineproductie in de pijnappelklier nu echt beïnvloeden.

Het is ook belangrijk op te merken dat wiet een schat aan fytochemicaliën produceert. Cannabinoïden zijn daar maar een onderdeel van.

Zo produceert wiet ook aromatische terpenen: krachtige chemicaliën die de geur en smaak van elke soort wiet bepalen. Van sommige terpenen is aangetoond dat ze ook cannabinoïdereceptoren activeren en een synergetische interactie met cannabinoïden hebben. Deze relatie tussen terpenen en cannabinoïden bepaalt tot op zekere hoogte het uiteindelijke effect van elke strain.

De terpeen myrceen staat bijvoorbeeld bekend om zijn ontspannende effect. Sommige mensen zweren hierbij om een goede nachtrust te krijgen. Toekomstig onderzoek naar cannabinoïden, terpenen, de biosynthese van melatonine en de biologische klok zal hopelijk een gedetailleerder beeld schetsen van hoe wiet de pijnappelklier beïnvloedt.

• Gevolgen voor veroudering?

Vroeg onderzoek suggereert dat stoffen uit de wietplant de pijnappelklier kunnen beïnvloeden. Maar waarom is dit belangrijk? Nou, vanuit farmacologisch oogpunt roept dit de vraag op of wiet zou kunnen helpen onze biologische klok te beïnvloeden naarmate we ouder worden.

Vanaf je zestigste jaar verschuift je biologische klok namelijk elke tien jaar met ongeveer een half uur.^[12] Oudere volwassenen vertonen ook in hogere mate een minder rustgevende lichte slaap. Verder onderzoek moet de rol van de pijnappelklier bij deze leeftijdsgebonden veranderingen gaan blootleggen, maar de klier verkalkt hoe dan ook meer naarmate we ouder worden, en ook de melatonineproductie daalt.

Op dit moment kunnen we alleen maar wachten op toekomstig onderzoek naar THC en andere cannabinoïden. Hopelijk wordt daarmee het ware potentieel van deze moleculen voor de ouder wordende pijnappelklier en de veelvoorkomende slaapproblemen bij het ouder worden duidelijk!

Wetenschap en spiritualiteit

Of cannabis nu wel of geen spirituele reactie opwekt bij de pijnappelklier is een kwestie van perspectief. Volgens sommigen kan tijdens het mediteren een veranderde staat van bewustzijn worden getriggerd door activiteit van de pijnappelklier. Van cannabisgebruik is ook bekend dat het een meditatieve en bijna psychedelische staat kan opwekken.

Cannabis wordt daarbij al sinds mensenheugenis als sacrament gebruikt bij religieuze plechtigheden over de hele wereld, van het Hindoeïsme tot het Rastafari geloof. Je kunt diepzinnige gevoelens van persoonlijk inzicht en verbinding met de wereld ervaren bij de consumptie ervan. Wordt dit gevoel van tevredenheid veroorzaakt door de onderschatte vermogens van het openen van ons derde oog en het prikkelen van de pijnappelklier? Of ga je gewoon zo denken omdat je high bent? Stoners houden er veel verschillende geloven op na, van spiritueel tot het twijfelachtige. Daarom ervaart iedereen het anders. Over een ding zijn we het echter allemaal eens: cannabis is een fascinerende plant met vele krachten.