Cannabis en spiritualiteit: wietgebruik in wereldreligies

De geestverruimende aard van cannabis verandert de manier waarop we naar dingen kijken. Het voedt ons creatieve vermogen, stelt ons in staat om zaken vanuit een ander perspectief te bekijken en brengt grote existentiële vraagstukken bij ons op. Het is dan ook geen wonder dat religies door de eeuwen heen cannabis hebben gebruikt om tot een hechtere band met het goddelijke te komen.

Als je er even bij stilstaat, is ons bestaan zó wonderbaarlijk dat je er over kunt blijven filosoferen. Er zijn daarbij geen duidelijke antwoorden op waarom we bestaan. We bevinden ons op een enorm rotsblok, zwevend door een oneindig universum. Tegen alle verwachtingen in ontwikkelde ons kosmische 'voertuig' een dun laagje atmosfeer, waardoor het leven zich kon evolueren en tot miljoenen soorten schimmels, planten en dieren kon leiden.

Vervolgens kwamen wij, mensen. En wat een aparte wezens zijn we eigenlijk. Op de een of andere manier kwam er op een gegeven moment een tweevoetig aapachtig dier tevoorschijn dat zelfbewustzijn had. Deze eigenschap hielp ons niet alleen om taal en het vermogen tot zelfreflectie te ontwikkelen, maar resulteerde ook in abstracte gedachten over andere werelden, hogere wezens en intelligent design.

De ontwikkeling van religies

Millennia geleden waren onze voorouders meer afgestemd op de mystieke aard van de werkelijkheid. Zonder de afleidingen van nu werd een groot deel van hun leven bepaald door natuurlijke fenomenen, de wil van de goden en geestelijk bijgeloof. Mensen over de hele wereld ontwikkelden religies om de mysterieuze wereld om hen heen te begrijpen.

Sommige academici suggereren dat religies voortkomen uit evolutionaire processen. Academische dwarsdenkers kwamen met een meer controversiële hypothese. Terence McKenna bedacht bijvoorbeeld de stoned ape-theorie: het idee dat de inname van psilocybine-paddenstoelen tot abstracte gedachten over goden en spirituele werelden leidde.

Andere onderzoekers, waaronder evolutionair psycholoog Robin Dunbar, stellen dat religies vanuit sociologische aanpassingen zijn ontstaan. Dunbar beweert dat geloofsovertuigingen een 'aanpassing op groepsniveau' zijn en fungeren als een 'soort lijm die de samenleving bij elkaar houdt'.

Ongeacht hoe religies zijn ontstaan, wiet speelde duidelijk een belangrijke rol in veel geloofssystemen uit de oudheid. Toch komt het spirituele gebruik van cannabis ook vandaag de dag nog voor. Ontdek hieronder hoe door de geschiedenis heen verschillende religies wiet bij rituelen en offers hebben gebruikt.

Wiet in de oude Chinese spiritualiteit

Het oude China was de geboorteplaats van het historische wietgebruik. Voor de opkomst van gestructureerdere religies hadden de mensen in deze regio sjamanistische en animistische wereldbeelden. Het bewijs hiervoor vinden we in de religieuze praktijken van de Yangshao-cultuur in de Gele Riviervallei. Hier heeft men oude graven gevonden die teruggaan tot 4500-3750 v.Chr., met grafgoederen^[1] die op een geloof in het hiernamaals wijzen.

De geloofssystemen van het oude China kenmerkten zich ook door animisme: de aanbidding van personificaties van de natuur. Uiteindelijk kreeg dit archaïsche systeem meer structuur, en ontstond er een pantheon van meer dan tweehonderd goden. In het oude China geloofde men ook in het bovennatuurlijke, met de nadruk op geesten, voorouderverering, drakengeesten en waarzeggerij.

Ook kwamen er in het oude China sjamanen voor. Deze mystieke figuren, bekend als 'wu', werden beschouwd als mensen die controle hadden over het weer en die in staat waren om met geesten te communiceren. Daarnaast besteedden ze een groot deel van hun tijd aan het verzamelen van magische kruiden om ziektes mee te behandelen.

Het blijft onduidelijk hoe in deze wereld van de geesten, goden en magie, wiet precies gebruikt werd. Er zijn echter wel aanwijzingen dat cannabis en spiritualiteit op de een of andere manier met elkaar in verband stonden. Archeologen hebben in het noordwesten van het huidige China namelijk cannabisbladeren en takjes in 2500 jaar oude Yanghai-graven gevonden. Verbazingwekkend genoeg zijn de cellulaire structuur en trichomen^[2] al die duizenden jaren intact gebleven.

De aanwezigheid van wiet in graven suggereert een spiritueel gebruik van de plant, en lijkt sterk op cannabisgebruik binnen de sjamanistische en animistische systemen van het oude China te wijzen. Maar omdat niet geconserveerde planten door de millennia heen verwelkt zijn, is het onmogelijk om te bepalen hoe cannabis op dit gebied precies gebruikt werd.

Taoïsme en cannabis

Het belangrijkste principe van het taoïsme: ga met de stroom mee. De taoïstische ideologie ziet het universum als één groot verstrengeld bewustzijn^[3]. De 'Tao' zelf is de bron, substantie en fundamentele energie die door alles heen stroomt. Alleen al op basis van deze visie lijkt het wel alsof er veel wiet is gerookt om tot deze kosmische conclusie te komen!

De opkomst van het taoïsme in China gaat terug tot ten minste de vierde eeuw v.C. Historici beschouwen de oude Chinese filosoof en schrijver Lao Tzu (die wel of niet echt heeft bestaan) als een van de grondleggers van de religie. Mensen die volgens de Tao leven, proberen met natuurlijkheid, eenvoud en spontaniteit te leven. Volgelingen koesteren ook de Drie Schatten: mededogen, soberheid en nederigheid.

Taoïsten beoefenen ook alchemie, met het doel onsterfelijkheid te bereiken. Ze nemen daarbij deel aan rituelen, oefeningen en extatische spirituele reizen, om zo op één lijn te komen met kosmische krachten en hun biologische leven te verlengen.

Met het oude China als de geboorteplaats van het historische cannabisgebruik, en de op het oog abstracte en trippy taoïstische praktijken, klinkt het vast niet vreemd dat wiet ook een rol in deze religie speelde. Jazeker, het blijkt dat de taoïsten ook groot fan van onze favoriete plant waren!

Sommige sekten verpersoonlijkten cannabis zelfs als een godheid. Zo associeerde de sekte van Magu (Hennepgodin) ten tijde van de Tang-dynastie deze taoïstische Xian (onsterfelijke) met het levenselixer. Volgens de taoïstische legende bezette Magu de heilige berg Tai, waar volgelingen op de zevende dag van de zevende maand wiet verzamelden, tegelijkertijd met taoïstische banketten.

Taoïstische teksten laten ook het belang van wiet binnen dit wereldbeeld zien. De encyclopedie Wushang biyao (vertaald als 'The Supreme Secret Essentials'), geschreven in 570 n.C., documenteert bijvoorbeeld het gebruik van cannabis in wierookbranders tijdens rituelen, evenals de taoïstische neiging om met geestverruimende rook te experimenteren.

Shintoïsme: wiet en spiritualiteit in het vroege Japan

Japan kent ook een lange geschiedenis met de hennepplant. Inheemse volkeren gebruikten het bijvoorbeeld om kleding en manden te maken, en bovendien consumeerden ze de zaden. Het is dan ook geen verrassing dat het oude shintoïsme cannabis hoog in het vaandel had staan.

De inheemse religie van Japan, het shintoïsme (ook wel bekend als 'De weg van de Goden') is al zo oud als het land zelf. Doordat het een enigszins gedecentraliseerd geloofssysteem is, verschilt het nogal van andere religies. Er is niet een persoon die de religie heeft gesticht, en diensten en prediking zijn ongebruikelijk. In plaats daarvan is het shintoïsme organisch uit de cultuur en de inwoners van Japan voortgevloeid. Aanhangers van Shinto geloven in heilige geesten genaamd Kami, die vormen aannemen van natuurlijke elementen, organismen en structuren, zoals bergen, de wind en bomen.

Shinto mist een strikte moraal, en omvat geen leer over goed en kwaad, maar accepteert simpelweg dat de perfecte persoon niet bestaat. De religie behelst een bijgelovige en spirituele kijk op de wereld. Hoewel mensen als fundamenteel goed worden beschouwd, kunnen ze wel ten prooi vallen aan de intenties van boze geesten.

Maar wat kan een sterfelijk mens tegen dergelijke bovennatuurlijke tegenstanders doen? Je raadt het al: hier komt wiet om de hoek kijken! Cannabis heeft een spirituele betekenis in het shintoïsme. Aanhangers zien wiet als een reinigende plant die boze geesten kan verdrijven. Shinto-priesters zwaaien bijvoorbeeld met bundels cannabis^[4] over bezeten mensen om kwaad bedoelende wezens uit te drijven.

Boeddhisme en wiet

Boeddhisten hebben verschillende opvattingen over wiet. Sommigen staan meer open voor cannabisgebruik, terwijl anderen ertegen zijn. Ongeacht deze tegenstrijdige meningen speelde wiet wel een rol in de reis van Boeddha. Gautama Boeddha hanteerde namelijk een dieet van één hennepzaad per dag, gedurende een periode van zes jaar, op zijn pad naar verlichting.

Het boeddhisme is ontstaan in India, tussen de zesde en vierde eeuw v.C. De leer van Gautama Boeddha ontwikkelde zich in de loop van de tijd tot een breed scala aan tradities en spirituele praktijken. Enkele belangrijke overtuigingen van het boeddhisme zijn karma, wedergeboorte, bevrijding uit de cyclus van wedergeboorte en het bereiken van nirwana (de transcendentie van lijden).

Boeddhisten volgen ook een stel overtuigingen die bekendstaan als de Vijf Voorschriften. Het Vijfde Voorschrift verbiedt specifiek beïnvloeding door alcohol en drugs. Je zou hierdoor denken dat wiet niet meer in beeld komt, maar in de Mahakala Tantra (een geschrift van acht hoofdstukken) staan passages over het voorschrijven van cannabis en andere geestverruimende middelen voor therapeutische doeleinden.

De drie hoofdtakken van het boeddhisme bekijken cannabis vanuit verschillende perspectieven:

• Theravada-boeddhisme

Het Theravada (de traditie van de Ouderen) is de oudste nog bestaande boeddhistische school. Deze traditie handhaaft een conservatieve kijk op cannabis en neemt het Vijfde Voorschrift zeer serieus, wat resulteert in een sterker anti-drugs standpunt dan andere aftakkingen.

• Mahayana-boeddhisme

Mahayana^[5] (het grote voertuig) accepteert de belangrijkste boeddhistische geschriften en vroege leringen, maar de aftakking heeft haar eigen doctrines en teksten toegevoegd. Deze stroming legt meer de nadruk op het Bodhisattva Pad (de weg naar het Boeddhaschap) en heeft een iets liberalere kijk op cannabis. Hun ethische code leert dat alles wat gunstig is voor een persoon moet worden geaccepteerd – wat op zijn minst als een aanwijzing kan worden gezien voor het tolereren van therapeutische wiet.

• Vajrayana-boeddhisme

De vajrayanaschool (diamanten voertuig) beweert dat ze een snellere weg naar verlichting biedt en hecht veel waarde aan het concept van karma. Deze variant heeft de soepelste kijk op cannabis, en op andere factoren die vaak als taboe worden beschouwd. Het moedigt volgers aan om de essentie van zuiverheid in alle dingen te zien, inclusief seks en drugs, zoals wiet.

Het oude Egypte: bewijs van wiet en spiritualiteit?

De oude Egyptische spiritualiteit baseerde zich op een pantheon van goden die zowel over de natuur als de menselijke samenleving heersten. Volgelingen aanbeden krachten en levensvormen in de wereld om hen heen, inclusief elementen en kenmerken van bepaalde dieren. Veel van de spirituele gebruiken waren gericht op het bemachtigen van een soort zegen van de goden voor het menselijk welzijn. Men geloofde daarbij dat de farao’s goddelijke krachten bezaten, dus sommige rituelen en gebruiken hingen ook samen met deze legendarische leiders.

De oude Egyptenaren gebruikten wiet voor industriële en therapeutische doeleinden, maar het exacte ceremoniële en religieuze gebruik van de plant is nog altijd onduidelijk. Archeologen hebben bij het bestuderen van gemummificeerde farao's wel bewijs gevonden van cannabisgebruik. Vanwege de goddelijke status van farao's lijken deze bevindingen op het gebruik van wiet in een religieuze context te wijzen. Onderzoekers vonden tijdens het bestuderen van een mummie die dateert van 950 v.C. bovendien niet alleen een aanzienlijk THC-gehalte, maar ook cocaïne en nicotine. Ook werd er cannabispollen gevonden op de mummie van Ramses II^[6], die in 1213 v.C. stierf.

Hindoeïsme en cannabisgebruik

In het hindoeïsme gaan wiet en spiritualiteit hand in hand. Met zijn 4000 jaar oude historie is dit een van de oudste religies ter wereld. De belangrijkste overtuigingen binnen het hindoeïsme zijn reïncarnatie, karma, het geloof in de ziel (atman) en de bevrijding van de cyclus van dood en wedergeboorte (moksha).

Hindoes beschouwen cannabis als een sacrament, offer en een middel gevormd uit het bloed van Shiva, een lid van de drie-eenheid van de religie. De heilige teksten van het geloof, bekend als de Veda's, spreken zelfs over de heiligheid van wiet. De Veda’s beschrijven vijf heilige planten. Cannabis is daar één van, en sommige hindoes geloven dat er een beschermengel in de bladeren zit. Bovendien wordt wiet als een 'bevrijder' en een 'bron van geluk' beschreven.

Bhang speelt ook een belangrijke rol, en wel bij hindoeïstische festivals. Dit psychoactieve drankje, gemaakt van cannabis, melk en smaakvolle kruiden, zorgt voor een hogere staat van bewustzijn tijdens Shivratri (Grote Nacht van Shiva) en het Holifeest (het festival van kleuren).

Jodendom en wiet

Het jodendom heeft veel gemeen met het christendom. Hoewel joden Jezus niet als de messias zien (een belangrijk aspect dat hen onderscheidt van de christenen), benadrukken ze wel, net als de christenen, het belang van vergeving, gebed, vasten en het gehoorzamen van Gods wetten.

Wietgebruik in het oude jodendom blijft een onderwerp van discussie. In 2020 vonden Israëlische archeologen wietsporen op artefacten uit een heiligdom in Tel Arad, daterend van de achtste eeuw voor Christus. Sommige onderzoekers beweren ook dat de term 'kaneh bosem', een plant die in het boek Exodus wordt beschreven als ingrediënt van heilige zalfolie, naar cannabis verwijst. Andere academici weerleggen dit echter, en stellen dat het naar andere plantensoorten verwijst.

Hoe het wietgebruik in het oude jodendom er ook uitzag, rabbijnen in de moderne tijd nemen diverse standpunten in wat wiet betreft. In 1978 herinnerde de orthodoxe rabbijn Moshe Feinstein volgelingen bijvoorbeeld aan de verboden status van cannabis onder de Joodse wet, en stelde hij dat de plant Joden ervan weerhield om te bidden of de Thora te bestuderen. Andere moderne rabbijnen zijn juist voor het gebruik van therapeutische wiet en stellen zelfs dat het tijdens Pesach een koosjere status heeft.

Christendom en cannabis

Net als joden hebben christenen verschillende opvattingen als het om wiet gaat. Conservatieve denominaties, waaronder orthodoxe, katholieke en sommige protestantse kerken, veroordelen wietgebruik. Bepaalde protestantse takken ondersteunen echter het gebruik van therapeutische cannabis, waaronder de Presbyteriaanse Kerk, de United Church of Christ en de Episcopaalse Kerk.

Sommige onderzoekers beweren ook dat de Bijbel indirect melding maakt van cannabis: "Hierbij geef ik jullie alle zaaddragende planten en alle vruchtbomen op de aarde; dat zal jullie voedsel zijn". Anderen weerleggen deze vermeende rechtvaardiging van het gebruik van wiet, met passages als Petrus 5:8: "Wordt nuchter en waakzaam. Uw tegenpartij, de duivel, gaat rond als een brullende leeuw, zoekende wie hij zal verslinden".

Sommige academici die het Heilige Schrift bestuderen, gaan nog een stap verder met hun pro-wiet-standpunt. Op basis van de kaneh bosem-bewering, stellen zij dat Jezus en zijn discipelen wiet als een ingrediënt voor helende zalf gebruikten.

Cannabis en spiritualiteit in de islam

Hoewel de islam voorstander is van wat wordt gezien als conservatieve gebruiken, valt wiet in een grijs gebied. De Koran, de centrale tekst van het geloof, gebruikt de term 'haram' om bepaald gedrag te verbieden, waaronder alcoholgebruik. Hoewel de moslimprofeet Mohammed erkende dat alcohol therapeutische toepassingen had, beweerde hij ook dat het eerder tot zonde leidde dan dat het voordelen bood.

Maar waarom verbood Mohammed wietgebruik dan niet? Nou, waarschijnlijk was hij niet op de hoogte van cannabis. Hoewel mensen in India en Iran al in 1000 voor Christus wiet recreatief gebruikten, werd er in het Midden-Oosten pas 1800 jaar later met hasj geëxperimenteerd^[7], twee eeuwen na de dood van Mohammed.

Mohammed verklaarde echter in de Hadith (overleveringen): "Alles wat bedwelmend is, is haram en alles wat het onderscheidingsvermogen aantast, al is het een klein beetje, is haram". Dus ook al zou hij op de hoogte zijn geweest van cannabis, dan zou hij het waarschijnlijk als haram hebben bestempeld, net zoals alcohol.

Cannabis speelt wel een spirituele rol in de mystieke tak van de islam: in het soefisme. Hierbij volgen aanhangers een ascetische levensstijl. Ze doen afstand van wereldse dingen en proberen de ziel te zuiveren door te vasten en te bidden.

De Perzische soefi-heilige Qutb ad-Dīn Hayder ontwikkelde een voorliefde voor cannabis en maakte het enorm populair in de islamitische wereld. Het verhaal gaat dat Haydar tijdens een wandeling op cannabis stuitte en zo de goddelijke en vrolijke aard van de plant^[8] ontdekte. Na wat een toptijd moet zijn geweest, keerde Haydar terug naar zijn discipelen en vertelde hij hen: "De Almachtige God heeft u door een speciale gunst de deugden van deze plant geschonken, die de schaduwen die uw ziel vertroebelen zal verdrijven en uw geest zal opvrolijken".

Onderzoekers beweren dat Haydar de goddelijke effecten van cannabis als iets esoterisch zag, en het geheim wilde houden. Toch kwam het nieuws snel naar buiten, en toen ging het snel: het spirituele wietgebruik verspreidde zich over Syrië, Egypte en Irak, waar het als 'Haydar's Lady' bekend kwam te staan.

De Scythische Dodencultus en ceremonieel wietgebruik

Iedereen met een zwak voor geschiedenis zal in zijn handen wrijven bij het horen van 'de Scythen', een Dothraki-achtige beschaving. Deze nomadische cultuur van Arische krijgers leefde op de Pontische steppe, een gebied dat zich van de noordelijke oever van de Zwarte Zee tot het westen van Kazachstan uitstrekt.

Wanneer Scythische stammen niet bezig waren met pijl en boog-innovaties, of het verslaan van rivaliserende beschavingen, werd er wiet gerookt. Maar hun cannabisgebruik heeft een sombere ondertoon. Ze gebruikten wiet namelijk tijdens begrafenisceremonies. Na afloop van begrafenissen zuiverden Scythen zichzelf door in tenten te gaan zitten en deze met cannabisrook te vullen.

De oude Griekse schrijver Herodotus schreef hierover: "...de Scythen namen wat zaad van deze hennep, kropen onder de doeken en legden de zaden op roodgloeiende stenen". Hij sprak ook over de effecten van dit gebruik: "De Scythen, overgeleverd aan de rook, schreeuwen uit volle borst".

Cannabis in het Germaans heidendom

Het Germaans heidendom is een religie die vanaf de ijzertijd tot aan de middeleeuwen door Germanen werd beoefend. Dit geloof was rijk aan mythologie en folklore, en Germaanse volkeren aanbaden een uitgebreid pantheon^[9], waaronder Odin, Thor, Balder, Loki en Freya. Het tevredenstellen van deze goden omvatte vaak duistere activiteiten, waaronder mensenoffers in verschillende vormen.

Er is niet veel bewijs gevonden van wietgebruik binnen dit geloofssysteem. Het is echter wel mogelijk dat beoefenaars cannabis associeerden met Freya, de Noorse godin van de liefde en vruchtbaarheid.

Rastafari: wiet als sacrament

Dit artikel zou incompleet zijn zonder de Rastafari te benoemen. Dit wiet-liefhebbende geloofssysteem, ook wel bekend als het rastafarianisme, heeft veel gemeen met zowel het jodendom als het christendom. Rasta’s beschouwen de Bijbel als hun heilige boek. Het zijn monotheïsten die Jah aanbidden, een afkorting van Jehovah, de naam van God in de Bijbel. Maar de Rasta-ideologie verschilt van het christendom in dat ze Haile Selassie, van 1930 tot 1974 de keizer van Ethiopië, als de wederkomst van Christus beschouwen.

Rasta's hebben verschillende belangrijke gebruiken. Veel volgelingen volgen bijvoorbeeld een natuurlijk dieet, ook wel ital genoemd, dat zich op lokaal en biologisch geteeld voedsel richt. De meeste Rasta's volgen daarbij de voedingswetten die zijn uiteengezet in het boek Leviticus, en vermijden varkensvlees en schaaldieren. Sommige rasta’s kiezen er echter ook voor om een vegetarisch of veganistisch dieet te volgen.

Cannabis vormt ook een belangrijk onderdeel van de spirituele praktijken van de Rastafari. Rasta's roken wiet daarbij op een rituele manier. Ze gebruiken het vaak tijdens 'groundings'. Deze bijeenkomsten stimuleren eenheid tussen gelijkgestemde volgers. Hierbij wordt vaak wiet gerookt, percussie gespeeld en worden er hymnen gezongen.

Rasta's zijn ervan overtuigd dat de passages in de Bijbel die lijken te refereren aan de wietplant, hier ook daadwerkelijk naar verwijzen. Ze beschouwen cannabis als een sacrament dat introspectie, vrede en liefde opwekt, en de ontdekking van de innerlijke goddelijkheid vergemakkelijkt.

Cantheïsme: een religie gebaseerd op wiet en spiritualiteit

Hoewel wiet vaak een bijzaak lijkt in religies uit het verleden, hebben sommige moderne spirituele geloofssystemen cannabis juist centraal gesteld. Het opkomende cantheïsme gebruikt het bijvoorbeeld als een sacrament om eenheid en verbinding te bevorderen.

Het Cantheïsme werd opgericht door cannabisactivist Chris Conrad in 1996, en heeft geen dogma, maar combineert marihuana en spiritualiteit met elkaar middels losstaande rituelen en codes. Een mis voltrekt zich als volgt: deelnemers ontmoeten elkaar op een zondagmiddag, iedereen neemt wat wiet mee, en op het altaar staat een wietplant en liggen hennepdraden.

De ceremonie begint wanneer de aanwezigen in een kring het credo uitspreken. De leider verklaart: "Ik beschouw cannabishennep als een sacrament dat ik gebruik om me met mijn gemeenschap en met mezelf te verbinden", waarop de anderen antwoorden: "Daarom delen we het in dankbaarheid, met diep respect voor zijn harsrijke krachten".