De juridische status van wiet in Zuid-Afrika

Zuid-Afrika heeft weer een grote stap gezet in de richting van de legalisatie van wiet, in het land bekend als 'dagga'. Privéteelt, gebruik en bezit van cannabis werden in 2018 al gedecriminaliseerd. Inmiddels is er een nieuw wetsvoorstel met richtlijnen. Het doel hiervan is om de regels een stuk duidelijker te maken voor de burgers in het land.

De 'Cannabis for Private Purposes Bill' werd al in 2018 opgesteld en na een lange bureaucratische weg op 4 november 2023 eindelijk aangenomen door de National Assembly, het gekozen Zuid-Afrikaanse parlement in Kaapstad. Deze wetgeving bevat richtlijnen om de legalisatie van wiet formeel gestalte te geven. De wet werd opgesteld na een gerechtelijke uitspraak in september 2018. Het Constitutionele Hof van Zuid-Afrika oordeelde namelijk dat de vervolging van volwassenen die privé wiet telen, bezitten of gebruiken, ongrondwettelijk is.

De rechters gaven de staat 24 maanden de tijd om de betreffende wetgeving aan te passen. Ook verleenden ze burgers een voorlopige voorziening om het bezit, gebruik en de teelt van wiet per direct toe staan. Met de 'Cannabis for Private Purposes Bill' is het de bedoeling om te beperken hoeveel wiet burgers voor persoonlijk gebruik mogen telen, zonder dat er sprake is van handel en commerciële activiteiten.

Het wetsvoorstel ontving steun van een meerderheid van diverse partijen, waaronder het Afrikaans Nationaal Congres, de Democratische Alliantie en de Inkatha Vrijheidspartij. Tegenstanders waren er ook, zoals het Freedom Front Plus en de Afrika Christelijke Democratische Partij.

Dankzij deze wet slaat de weegschaal door in het voordeel van de vrijheid voor wietkwekers. Toch is de juridische status rondom commerciële activiteiten niet veranderd. In zijn toespraak in de National Assembly zei Janho^[1] Engelbrecht, parlementslid en lid van de Democratische Alliantie, het volgende:

"Mensen moeten niet vergeten waar dit wetsvoorstel over gaat. Het draait om wiet voor privégebruik door volwassenen. Je mag geen cannabis kopen of verkopen, want dit blijft een criminele activiteit met zware gevolgen. Als je het wilt roken, moet je het zelf telen, niet kopen".

Het nieuws over de parlementaire goedkeuring sloeg in als een bom. Toch moeten er nog enkele hindernissen worden overwonnen voordat binnenlandse telers echt iets hebben aan de richtlijnen uit de wetgeving. Allereerst moet de Nationale Raad van Provincies instemmen met het wetsvoorstel. Daarna hangt alles af van de instemming en bekrachtiging door President Matamela Cyril Ramaphosa. Maar de zaken zien er hoopvol uit.

In 2022 hield Ramaphosa zijn State of the Nation toespraak. Hierin verklaarde hij dat hij graag zou zien^[2] dat Zuid-Afrika deel zou uitmaken van de hennep- en cannabisindustrie die inmiddels vele miljarden waard is. Zijn argument hiervoor is dat dit helpt om de kwakkelende economie van het land te herstellen en dat het 130.000 banen kan creëren. De niet-commerciële 'Cannabis for Private Purposes Bill' lijkt dan ook een opstapje naar grotere, industriële cannabisteelt. Het wetsvoorstel pleit ook voor het schrappen van eerdere veroordelingen voor het bezit of gebruik van wiet.

De richtlijnen uit het wetsvoorstel^[3] zijn zeker goed nieuws voor wietkwekers die op een legale manier willen telen. Bovenaan het document staat een lijst met veranderingen die de regering hoopt door te voeren. Denk aan:

• Het recht op privacy van volwassenen met betrekking tot het gebruik, bezit en de teelt van wiet respecteren.
• Zorgen voor het schrappen uit de justitiële documentatie van eerdere veroordelingen voor bezit en gebruik van wiet.
• Het beschermen van volwassenen en kinderen tegen de schade van wiet.

Mensen die geen ruimte of groene vingers hebben, zullen hun heil op de zwarte markt moeten zoeken. Dit is echter niet de enige groep die vergeten wordt. Ondanks de aanvankelijke golf van optimisme na de parlementaire goedkeuring van het wetsvoorstel, verkeren particuliere telers nog altijd in een grijs gebied. De wetgeving beschrijft 'beoogde voorgeschreven hoeveelheden' van onder andere maximaal 600g gedroogde wiet per persoon of 1200g per woning, en vier bloeiende planten per persoon en acht per woning. Toch staan deze cijfers niet vast. Ronald Lamola, minister van Justitie en Correctionele Diensten, moet deze nog officieel vaststellen.

Het wetsvoorstel bevat ook veel beperkingen op het gebied van regelgeving. Als telers meer dan de voorgeschreven hoeveelheid kweken, zijn de gevolgen mogelijk groot. Een kleine overtreding valt in 'Klasse C', het telen van een 'verhandelbare hoeveelheid' valt in 'Klasse B' en een 'commerciële hoeveelheid' valt in 'Klasse A'. Soortgelijke consequenties zijn ook van toepassing op het bezit, transport en gebruik op een openbare plaats. Klasse C overtredingen komen neer op een boete en een gevangenisstraf van maximaal vier jaar, terwijl Klasse A overtredingen worden bestraft met boetes en een gevangenisstraf van maximaal vijftien jaar.

Is wiet legaal in Zuid-Afrika?

In 2018 kregen wietkwekers het recht om in privéruimtes en voor persoonlijk gebruik te telen. Dit was natuurlijk een voorlopige uitspraak en telers wachten nog altijd op formele legalisatie. Overigens zijn bepaalde bestanddelen van de wietplant nog altijd streng verboden in Zuid-Afrika. De 'Medicine Act' categoriseert stoffen in categorieën van 1 tot 8, waarbij categorie 8 voor de strengst gereguleerde drugs staat. Deze wetgeving maakt onderscheid tussen THC, die in categorie 7 valt, en CBD, die in categorie 4 valt. Alle commerciële verkoop van wiet blijft illegaal in Zuid-Afrika. Toch kunnen mensen via een medisch programma wel wiet met veel THC krijgen. Hiervoor hebben ze een recept nodig en moeten ze zich registreren bij het IntroCann Portal.

De ondergrondse cannabis clubs van Kaapstad

De huidige decriminalisering van het gebruik, bezit en de teelt van cannabis heeft een aantal mazen in de wet veroorzaakt, waar veel fans van wiet die gebruik van maken. Omdat commerciële wietteelt strikt verboden blijft, kun je niet zomaar een coffeeshop bezoeken, zoals bijvoorbeeld in Amsterdam. In Kaapstad zijn echter cannabis clubs^[4] ontstaan. Deze kun je vergelijken met de clubs in Barcelona.

Deze clubs hebben leden, waarbij elk lid een maandelijks bedrag betaalt. Technisch gezien, kopen of verkopen de leden geen wiet; ze dragen simpelweg hun steentje bij aan een groepsproject. Sommige van deze clubs hebben zelfs artsen in dienst. Overdag schrijven deze artsen legaal recepten uit, volgens richtlijnen uit de 'Medicine Act'; in de avond kunnen recreatieve 'klanten' er terecht.

Verschillende juristen hebben kritiek geuit en gewezen op de illegaliteit ervan. Medicinale wiet mag bijvoorbeeld alleen worden geteeld in een speciale faciliteit met een vergunning van de South African Health Products Regulatory Authority (SAHPRA). Waar de recreatieve kant van de club zich momenteel nog in een grijs gebied bevindt, kan de Cannabis for Private Purposes Bill hier mogelijk een einde aan maken. Deze wet legt tenslotte strikte limieten op als het gaat om de totale hoeveelheid planten en gedroogd plantmateriaal dat op privéterrein is toegestaan.

Zijn wietzaadjes legaal in Zuid-Afrika?

Je weet nu dat volwassenen legaal wiet mogen telen in het land. Uiteraard mogen deze inwoners dan ook de zaden bezitten om dit te doen. Voorheen waren burgers in het land sterk afhankelijk van wietzaadjes van buitenlandse zadenbanken. Maar dankzij de decriminalisering en aankomende legalisatie verschijnen er op de markt ook binnenlandse zadenbanken die hun graantje willen meepikken. Daaronder vallen zowel grote, commerciële ondernemingen als kleine, ambachtelijke telers die steeds meer voet aan de grond krijgen.

Royal Queen Seeds heeft zich enkele jaren geleden al stevig geworteld in de Zuid-Afrikaanse wietscene. Via onze officiële reseller Seeds For Africa hebben liefhebbers in de regio een betrouwbare bron voor eersteklas wietzaadjes.

Wietwetgeving in Zuid-Afrika voor 2024: wat heeft de toekomst in petto?

De toekomst van dagga in Zuid-Afrika lijkt er zonnig uit te zien. Maar het rooskleurige beeld dat velen van legalisatie hebben, wordt omringd door een donkere wolk van onduidelijkheid. In sommige opzichten zou de legalisatie (deels) ten koste kunnen gaan van de vrijheid die de decriminalisering heeft opgeleverd, bijvoorbeeld door beperkingen op de teelt en het bezit. Toch heeft Zuid-Afrika een voorsprong op veel andere landen, omdat je er probleemloos mag telen. Bovendien heeft de president gezinspeeld op de mogelijkheid dat de onlangs goedgekeurde wet kan dienen als springplank naar een toekomstige commerciële markt. Niet iedereen heeft echter baat bij commercialisering. Als er een legale industrie ontstaat, komen de bestaande telers^[5] met een prille, zij het illegale, onderneming in de problemen. De telers die afhankelijk van wiet zijn voor hun levensonderhoud, moeten het dan opnemen tegen grote zakelijke investeerders. Hopelijk komt het niet zo ver.