Europese drugsrapporten: data over wietgebruik in Europa van 2022

De 2022 edities van het European Drug Report (EDR)^[1] en The European Cannabis Report (7e editie)^[2] bieden nieuwe inzichten in de relatie tussen Europese bevolkingsgroepen en wiet. Gezamenlijk werpen deze rapporten een licht op belangrijke facetten van de cannabisindustrie, zoals welke producten momenteel het populairst zijn. De cijfers verduidelijken ook trends in persoonlijk wietgebruik, waaronder welk geslacht het vaakst wiet gebruikt en welke gezondheidsproblemen wietgebruikers het meest proberen aan te pakken.

Hoewel de legale cannabismarkt in Europa nog in de kinderschoenen staat, groeit deze gestaag. Toch is de zwarte markt op het hele continent nog altijd lucratief, door bepaalde beperkingen in het huidige beleid. Deze rapporten tonen de enorme hoeveelheid wiet en contant geld aan die in dit illegale handelsnetwerk rondgaat. Ze bevatten dan ook waardevolle informatie, maar zijn nogal gedetailleerd en niet altijd makkelijk te begrijpen. Daarom vatten wij ze hieronder voor je samen!

We hebben deze rapporten grondig doorgelezen en de interessantste cannabisstatistieken eruit gepikt. We zetten ze hieronder in beknopte paragrafen op een rijtje en zijn daarbij tot enkele opvallende inzichten gekomen. Dus, ga er lekker voor zitten, dan duiken we samen in de huidige staat van wiet in Europa.

Drugs in Europa: nieuwe inzichten in eeuwenoud gedrag

Bepaald gedrag in de moderne wereld kun je tot de oudheid terugleiden. In sommige aspecten verschillen we helemaal niet zoveel van onze voorouders. We hebben het in dit geval niet over jagen of het vormen van kleine gemeenschappen. In plaats daarvan hebben we het over iets minder essentieels, maar zeker niet iets onbelangrijks: drugsgebruik.

Historisch gezien, heeft de mensheid om verschillende redenen een breed scala aan psychoactieve stoffen gebruikt. Priesters gebruikten ze bijvoorbeeld in ceremonies, genezers gebruikten ze als remedies, en de algemene bevolking consumeerde ze op een recreatieve manier binnen een sociaal geaccepteerde context.

Er is de afgelopen millennia veel veranderd. Tegenwoordig hebben we bijvoorbeeld gemotoriseerde voertuigen, satellietinternet en ultramoderne medische voorzieningen. Toch gebruiken miljoenen mensen, naast de moderne technologie die we dagelijks gebruiken, nog altijd dezelfde planten en andere natuurlijke stoffen als onze voorouders (en op dezelfde manieren).

Een aantal antropologische gegevens licht een tipje van de sluier op over hoe onze voorgangers drugs gebruikten. Maar dankzij moderne technologieën zijn we ons veel meer bewust van wie ze gebruikt, waarom, en de positieve en negatieve gevolgen daarvan. Zo zijn er het European Drug Report en The European Cannabis Report, die van een enorme hoeveelheid data gebruikmaken om de cannabisgewoonten van Europeanen weer te geven.

European Drug Report 2022: cannabisstatistieken en ontwikkelingen

Het European Drug Report richt zich op de negatieve kanten van drugsgebruik. De samenstellers maken gebruik van recente data uit diverse routinematige en complementaire bronnen. De statistieken geven niet alleen cijfers van cannabisgebruik weer, maar ook cijfers van het gebruik van andere drugs, waaronder amfetaminen, cocaïne, MDMA, heroïne, opioïden en nieuwe psychoactieve stoffen.

In het voorwoord vat Alexis Goosdeel, directeur van het European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction (EMCDDA), de trends samen met drie woorden: "Everywhere, Everything, Everyone". Dit klinkt wellicht een tikje dramatisch, maar het is bekend dat veel drugs die in het rapport worden genoemd, sociaal gezien meer kwaad dan goed doen.

Goosdeel stelt dat drugsgebruik binnen de Europese Unie grote problemen, zoals dakloosheid, psychiatrische stoornissen en jeugdcriminaliteit, met zich meebrengt. Deze meest recente publicatie wijst ook op het gevaar van de zwarte markt. Na de coronabeperkingen zou de ondergrondse handel exponentieel zijn gegroeid. Laten we eens kijken wat het rapport precies over cannabis trends in de afgelopen jaren aan het licht brengt.

1. Miljoenen EU-burgers gebruiken wiet (mannen vaker dan vrouwen)

Met een bevolkingsaantal van meer dan 745 miljoen is Europa het op twee na meest bewoonde continent op aarde. Maar hoeveel van die mensen gebruiken wiet? Volgens de EDR hebben maar liefst 48 miljoen mannen en ongeveer 38 miljoen vrouwen minstens één keer cannabis gebruikt. Deze cijfers variëren echter sterk per land.

Ongeveer 4,3% van de volwassenen in Malta geeft aan ooit wiet te hebben gebruikt, vergeleken met 44,8% van de volwassenen in Frankrijk. Samples van afvalwater weerspiegelen dit wijdverbreide cannabisgebruik in heel Europa, en een toename ervan. In 2021 rapporteerden 13 van de 31 Europese steden met vergelijkbare gegevens een jaarlijkse toename van de THC-metaboliet THC-COOH.

💡 Wat betekent dit?

Uiteindelijk tonen deze bevindingen aan dat de War on Drugs niet gewerkt heeft. Ondanks dreigementen met boetes en gevangenisstraffen, blijven grote delen van de bevolking wiet gebruiken. Velen worden bovendien vervolgd voor het bezit en het kweken van deze drug, die veel minder gevaar^[3] oplevert dan legale middelen, zoals nicotine en alcohol.

2. Cannabisgebruik onder jongvolwassenen

Van de EU-inwoners als geheel blijkt uit schattingen dat 15,5% van de burgers in de leeftijdsgroep 15 t/m 34 jaar het afgelopen jaar wiet heeft gebruikt. Daarnaast gebruikten ongeveer 19,1% (9 miljoen) burgers tussen de 19 en 24 jaar het afgelopen jaar cannabis. 10,4% (4,9 miljoen) binnen dezelfde leeftijdscategorie gebruikte wiet in de laatste maand van de gegevensverwerking. Maar in welke Europese landen zien we het meeste gebruik onder jongvolwassenen? De onderstaande ranglijst geeft het gerapporteerde wietgebruik per land weer, in het afgelopen jaar onder burgers van 15-34 jaar:

💡 Wat betekent dit?

Het cannabisgebruik is relatief hoog onder de jongere bevolking in Europa, vooral in het westen van het continent. Bewijs suggereert dat degenen die wiet gebruiken, mogelijk minder alcohol consumeren^[4]. Wietgebruik brengt echter ook risico's met zich mee, zoals de wietgebruiksstoornis en de verergering van psychische stoornissen.

3. Het cannabisbeleid in Europa wordt steeds verwarrender

Hoewel wiet in de Europese Unie politiek en economisch gezien enigszins gehomogeniseerd is, gaan veel lidstaten nog altijd hun eigen gang met betrekking tot het wietbeleid. In december 2021 legaliseerde Malta wietteelt bijvoorbeeld in privé-eigendom en wietclubs zonder winstoogmerk. Luxemburg heeft ook wetgeving op het gebied van thuiskweek in de maak, en Duitsland en Zwitserland (geen EU-lid) onderzoeken de mogelijkheden van een recreatieve markt.

Veel EU-lidstaten hebben ook een apart beleid voor therapeutische cannabis. Hoewel ze dergelijke cannabis toestaan, handhaven sommige landen alsnog strenge wetten met betrekking tot bezit en thuiskweek, waaronder het voormalige EU-lid Groot-Brittannië. Verschillende lidstaten staan ook de binnenlandse productie van therapeutische wiet toe of hebben plannen om dit op termijn in te voeren. We kunnen de landen in drie categorieën onderverdelen:

💡 Wat betekent dit?

Deze verschillende benaderingen leggen de tweedeling tussen wetenschap en ideologie bloot. De instellingen die belast zijn met het toezicht op de volksgezondheid claimen naar de wetenschap te luisteren, maar aan de lijst is wel te zien dat dit discutabel is.

Landen die het criminaliseren van wiet verdedigen, doen dat zogenaamd om de gezondheid van de bevolking te beschermen, en vervolgen degenen die betrapt worden op het kweken en gebruiken ervan. Andere landen hanteren een flexibeler gedoogbeleid, met minimale vervolging, dat sommige sectoren van de economie heeft versterkt. Maar welke aanpak heeft meer blijvende voordelen? Het is nog te vroeg om duidelijke conclusies te trekken.

4. Synthetische cannabinoïden: een toenemende reden tot zorg

THC is het belangrijkste psychoactieve stofje in wiet. Synthetische cannabinoïden zijn door de mens gemaakte verbindingen die de werking hiervan nabootsen. Het is echter ook bekend dat deze moleculen cannabinoïde-receptoren sterker activeren. Hierdoor veroorzaken ze sterkere effecten en ernstigere bijwerkingen, waaronder angst, paranoia, zelfmoordgedachten, misselijkheid en braken, en orgaanschade.

Hoewel wietgebruikers in Europa niet altijd specifiek op zoek zijn naar synthetische cannabinoïden, meldt de EDR dat acht EU-lidstaten wietsamples met deze verbindingen hebben gevonden. De omvang van de besmette producten is echter onbekend. Het rapport suggereert dat criminele organisaties industriële henneptoppen gebruiken (die zijn goedkoper en in sommige gevallen legaal) en deze vervolgens vermengen met synthetische cannabinoïden om zoveel mogelijk winst te kunnen maken.

💡 Wat betekent dit?

De groeiende zwarte markt in Europa wordt deels gevoed door verboden, en is om verschillende redenen gevaarlijk voor de consument. Denk aan blootstelling aan producten die zijn verontreinigd met synthetische cannabinoïden en pesticiden, waarvan sommige dodelijk kunnen zijn. Op dit moment is de omvang van het probleem echter nog onbekend.

5. In Europa staan wiettoppen op eenzame hoogte

De EDR toont met Europese enquêtegegevens uit 2021 daarnaast aan dat Europeanen vooral voor de toppen van wiet kiezen. Van de respondenten gaf 95% aan de afgelopen maand wiettoppen te hebben gebruikt, vergeleken met 32% die hars gebruikte, 25% die edibles gebruikte en 17% die voor extracten koos.

De sterkte van wiettoppen lijkt echter relatief laag. Het gemiddelde THC-gehalte van Europese toppen bedraagt 11%, vergeleken met het gemiddelde van 21% van hars. Om een vergelijking te maken: deze cijfers liggen onder de gemiddelde percentages^[5] van 19% in het geval van therapeutische en 21% in het geval van recreatieve wiet in de VS.

💡 Wat betekent dit?

Recreatieve wiet is in de meeste Europese landen nog altijd illegaal. Om deze reden nemen veel consumenten waarschijnlijk genoegen met het beste dat voorhanden is. Telers riskeren hun persoonlijke vrijheid door wiet te kweken voor de verkoop. En wiet verder verwerken brengt nog meer risico's met zich mee. Het gebrek aan regulering leidt ook tot meer producten van slechte kwaliteit dan in landen waar een legale markt is.

6. Meer wietgebruikers zoeken hulp

De meest fanatieke fans van wiet lopen vaak te koop met broodje-aap uitspraken als "wiet is niet verslavend", "wiet heeft nog nooit iemand gedood" en "wiet doet geen vlieg kwaad".

Hoewel de gevaren van wiet verbleken in vergelijking met die van andere veelgebruikte stoffen, vooral alcohol, brengt de plant wel degelijk risico's met zich mee. De opvallendste zijn onder meer een wietgebruiksstoornis en een snellere ontwikkeling^[6] van bepaalde psychische aandoeningen. De EDR meldt dat in 2020 80.000 burgers in Europa een behandeling ondergingen vanwege wietgebruik, waarvan 43.000 voor de eerste keer. Deze populatie probeerde voor het eerst wiet op de gemiddelde leeftijd van 16 jaar. De maand voordat ze in behandeling gingen, gebruikte 46% van deze personen dagelijks cannabis en deed 21% dit 2 tot 6 keer per week.

💡 Wat betekent dit?

Hoewel het niet zo schadelijk is als andere recreatieve drugs, is wiet ook niet zonder risico's. Tienduizenden mensen ervaren na gebruik dermate problemen dat ze hulp zoeken. Helaas leidt een verbod tot stigmatisering, en heeft dit wat hulp betreft een averechts effect. Zo leidt het tot onbegrip, wat overigens ook bij adolescenten met legale toegang tot wiet regelmatig het geval is.

The European Cannabis Report: data over de wiet-industrie

Het EDR probeert trends in consumptie, handel en problemen in verband met wiet te identificeren, maar The European Cannabis Report bekijkt cannabis vanuit een ander perspectief. Deze publicatie bevat de laatste informatie over de ontwikkeling van de opkomende legale cannabismarkt in Europa. Prohibition Partners, een betrouwbare data-leverancier binnen de internationale cannabisindustrie, voerde het grootste deel van de gegevensverzameling uit. Laten we eens kijken wat dit rapport ons kan vertellen over cannabis in Europa.

1. De enorme Nederlandse export van therapeutische cannabis

Nederland staat over de hele wereld bekend om zijn coffeeshops. Coffeeshops opereren in een juridisch grijs gebied en serveren jaarlijks enorme hoeveelheden wiet aan toeristen. Nederland produceert en exporteert daarnaast ook veel therapeutische cannabis. Sinds 2018 hebben Nederlandse producenten hun export zelfs bijna verdubbeld. De trend ziet er als volgt uit:

2. Duitse apotheken breiden hun assortiment uit

Duitse apotheken breiden hun opties uit. Dit geeft aan dat er gezonde concurrentie binnen de Duitse industrie plaatsvindt. Het aantal keuzes dat de klant hier heeft, is sinds 2018 verdrievoudigd. De ontwikkeling in deze korte periode ziet er als volgt uit:

3. Therapeutische cannabisgebruikers zijn ouder dan je zou denken

Jongere mensen gebruiken wiet vaker recreatief om verschillende redenen, bijvoorbeeld omdat vrienden het ook gebruiken, of omdat ze er eenvoudig aan kunnen komen. Therapeutische cannabisgebruikers zijn echter meestal wat ouder. Dit komt wellicht als een verrassing, maar het is logisch als je bedenkt dat oudere volwassenen doorgaans vaker last hebben van leeftijdsgerelateerde aandoeningen. Hieronder zie je de gemiddelde leeftijd van gebruikers van therapeutische cannabis in verschillende Europese landen:

• Duitsland: 54

• VK: 40

• Denemarken: 56

• Nederland: 54

• Tsjechië: 62

• Italië: 58

4. De meeste patiënten gebruiken wiet bij pijn

Patiënten in heel Europa gebruiken wiet vanwege tal van gezondheidsproblemen, waaronder toevallen, anorexia, kanker/bijwerkingen van chemotherapie, PTSS, angst en spasticiteit. Pijn is echter nog altijd de meest voorkomende reden voor patiënten om het te proberen. Hieronder de cijfers van vier uitgelichte landen:

• Duitsland: 73% van de patiënten

• Denemarken: 85% van de patiënten

• Tsjechië: 88% van de patiënten

• VK: 61% van de patiënten

5. De meeste therapeutische cannabisgebruikers zijn mannen

In Europa gebruiken mannen vaker therapeutische wiet, maar dat geldt niet over de gehele linie. In sommige landen vormen vrouwen de meerderheid. Dit ziet er als volgt uit:

6. Wiettoppen domineren de Europese markt

Net als op de zwarte markt domineren wiettoppen in de meeste Europese landen ook de legale markt. In bepaalde landen vormen ze echter slechts een klein deel van de verkoop:

• Verenigd Koninkrijk (op recept): 78%

• Duitsland (van de publiek verzekerde omzet): 55%

• Nederland (op recept): 54%

• Denemarken (van de omzet): 15%

• Tsjechië (op recept): 13%

Wiet in Europa: het grotere geheel

We hebben hierboven de unieke cannabis ecosystemen van verschillende Europese landen in kaart gebracht. De bovenstaande gegevens van twee recente rapporten geven een interessant beeld van het cannabisgebruik in Europa. Maar welke conclusies kunnen we hieruit trekken?

We weten dat wijdverbreide criminalisering een gigantische zwarte markt in stand houdt. Daarnaast weten we dat wiettoppen de boventoon voeren in deze handelsnetwerken. We weten ook dat meer mensen op een bepaald moment in het afgelopen jaar hulp hebben gezocht bij hun wietgebruik.

We kregen ook enkele waardevolle inzichten in de juridische kant van wiet in Europa, met name vanuit medisch perspectief. Tot nu toe gebruiken mannen overwegend meer wiet dan vrouwen, gebruiken oudere volwassenen vaker therapeutische cannabis, en vormen ook in dit deel van de markt wiettoppen het grootste deel van de verkoop.

De toekomst van wiet in Europa is moeilijk te voorspellen. De belangrijkste lidstaten van de EU boeken echter aanzienlijke vooruitgang op het gebied van legalisering van recreatieve wiet. Dit soort beleidswijzigingen kunnen op grote schaal positieve economische en sociale impact hebben.