Veroorzaakt wiet een lager IQ?

Cannabisgebruik wordt al lange tijd in verband gebracht met een laag IQ, en veel mensen denken dat het je op de een of andere manier minder slim maakt. Het is echter een ongelooflijk complex thema en we weten nog niet precies wat de effecten van wiet op de intelligentie zijn. Sterker nog, we weten nog niet eens precies wat 'intelligentie' is. Studies beginnen echter wel uit te wijzen dat er weliswaar een verband bestaat tussen cannabisgebruik en het IQ, maar dat dit waarschijnlijk niet causaal is.

Wat is het IQ?

IQ staat voor 'intelligentiequotiënt' en dient als een manier om iemands intelligentie te testen en te meten. Het wordt door veel mensen als een controversiële manier beschouwd, maar hierover later meer.

Het IQ wordt gemeten door de beroemde IQ-test. Hier zijn veel versies van, en sommige worden anders genoemd. Tegenwoordig zijn ze echter redelijk gestandaardiseerd. Ze kunnen onder andere abstract redeneren, logisch redeneren, verbaal redeneren en de algemene kennis testen.

Ongeveer tweederde van de mensen scoort tussen de 85 en 115 IQ-punten, en ongeveer 2,5% boven de 130 of onder de 70.

Wat vertelt het IQ ons eigenlijk?

Het IQ wordt beïnvloed door veel verschillende factoren, waarbij maar weinig echt iets zeggen over de fundamentele functies van je hersenen. Ze zeggen meer iets over alle fysieke en omgevingsfactoren die meespelen. IQ is daarmee eigenlijk verre van een zuivere maatstaf voor intelligentie. Bovendien is 'intelligentie' zelf een ongrijpbaar concept, wat het meten ervan erg moeilijk maakt.

Hoewel een IQ-test zeker een indicatie kan zijn van 'academische intelligentie', zegt het niet zoveel over je sociale intelligentie of creativiteit. Door uit te gaan van het IQ, laten we dus eigenlijk onze vooroordelen met betrekking tot intelligentie en onze culturele waarden meespelen.

Bovendien zijn de verschillende cognitieve vermogens die het IQ meet sterk aan omgevingsfactoren gekoppeld. Dit betekent niet meteen dat het geen intelligentie kan meten, maar het houdt wel in dat het vooroordelen met zich meebrengt en in stand houdt. IQ heeft bijvoorbeeld de neiging om dezelfde mensen te 'belonen' als degenen die het hebben bedacht: blanke mannen uit de middenklasse.

Onderzoek toont ook aan dat verschillen in gemiddelde scores tussen bevolkingsgroepen kunnen worden toegeschreven^[1] aan sociaaleconomische factoren, en niet zozeer aan genetica. Het verschil tussen die scores wordt daarbij steeds kleiner^[2], wat nog maar eens duidelijk maakt dat omgevingsverschillen de oorzaak zijn van dergelijke bevindingen, en niet inherente verschillen. Maar wat betekent dit nu precies? Nou, in feite dat het IQ net zo goed kan worden beschouwd als een maatstaf^[3] voor iemands achtergrond als voor iemands intelligentie.

• Waarom is dit belangrijk?

Het is belangrijk om wat achtergrondinformatie te bespreken wat de gebreken van IQ betreft. De correlatie tussen cannabisgebruik en een verminderd IQ kan namelijk van deze gebreken afhangen. Simpel gezegd, is cannabisgebruik gerelateerd aan een lager IQ. Bij nader inzien blijkt echter dat wietgebruik en een laag IQ vergelijkbare oorzaken kunnen hebben, in plaats van dat het ene het andere veroorzaakt.

Verlaagt wiet het IQ?

Vooral van cannabisgebruik in de adolescentie wordt al lang gezegd dat het na verloop van tijd een verlaging van het IQ veroorzaakt. Er zijn veel onderzoeken die deze hypothese ondersteunen. Als je echter wat dieper graaft, blijkt dat wiet misschien toch niet de oorzaak is.

Bewijs dat wietgebruik het IQ verlaagt

Het lijkt er wel op dat cannabisgebruik in de adolescentie en een lager IQ verband met elkaar houden. Een studie van Meier et al.^[4] testte bijvoorbeeld het IQ van 1037 deelnemers op 13-jarige leeftijd en opnieuw toen ze 38 jaar oud waren. Tussendoor werden ze geïnterviewd op hun 18e, 21e, 26e, 32e en 38e om hun cannabisgebruik vast te stellen.

Vastgesteld werd dat er sprake was van een statistisch significante daling van het IQ bij deelnemers van wie werd aangenomen dat ze 'aanhoudende' wietgewoonten hadden. Bovendien was de achteruitgang vooral te zien bij mensen die tijdens de adolescentie wiet begonnen te gebruiken. Een iets verontrustendere bevinding was dat ook opgemerkt werd dat het stoppen met wiet - zelfs voor langere tijd - deze daling niet ongedaan maakte. De conclusie: cannabis heeft neurotoxische effecten op de ontwikkelende hersenen van adolescenten.

Meer recentelijk is in een longitudinale studie van Power et al.^[5] ontdekt dat aanhoudend cannabisgebruik in de adolescentie met een gemiddelde daling van twee IQ-punten verband houdt. In dit onderzoek werden 2875 artikelen bekeken en werd uiteindelijk een meta-analyse van zeven artikelen uitgevoerd. Deze zeven papers omvatten 808 gevallen en 5308 controles. Dit is waarschijnlijk de grootste longitudinale meta-analyse met betrekking tot de effecten van wiet op het IQ tot nu toe.

Net zoals in andere studies, werd vastgesteld dat cannabisgebruik in de adolescentie verband hield met een daling van het IQ, meestal van het verbaal IQ.

Hoewel dit onderzoek een duidelijke correlatie aantoont tussen cannabisgebruik en IQ-afname, kan niet worden gesteld dat cannabis de oorzaak van deze afname is. Een belangrijk facet van wetenschappelijk onderzoek is immers dat correlatie niet gelijkstaat aan oorzakelijk verband.

Er zijn veel onderzoeken die aantonen dat hoewel cannabisgebruik samenhangt met een afnemend IQ, dit niet betekent dat cannabis noodzakelijkerwijs de oorzaak daarvan is.

Bewijs dat wiet geen laag IQ veroorzaakt

Er zijn steeds meer aanwijzingen dat de oorzaken van de IQ-daling bij wietgebruikers niet cannabisgebruik behelzen. Niet alleen dat, maar men denkt ook dat wietgebruik dezelfde oorzaken kent. Dit zou wellicht ook de sterke correlatie verklaren.

Studies met tweelingen zijn ongelooflijk nuttig om oorzaken vast te stellen. Hoewel je uit grote populaties wel een gemiddelde kunt afleiden, kan het moeilijk zijn om dit op elke persoon toe te passen.

In de context van wiet: stel, chronische stoner X laat een daling van twee punten in het IQ zien, terwijl niet-roker Y geen daling laat zien. Aangezien X en Y verschillend zijn, is het moeilijk te bepalen of persoon X deze achteruitgang ook zou hebben laten zien als hij nooit had gerookt.

Studies met identieke tweelingen helpen dit probleem enigszins te omzeilen. De een kan dan namelijk als de controlegroep voor de ander dienen. Vanwege overeenkomsten in genen en opvoeding (dit is het meest omstreden aspect van tweelingstudies: kleine verschillen kunnen grote effecten hebben), wordt het gemakkelijker geacht om oorzaken van verschillen tussen tweelingen te isoleren. In de context van wiet: als een van beide wiet gebruikt en een lager IQ heeft dan de ander die geen wiet gebruikt, en dit wordt waargenomen bij meerdere tweelingen, dan kun je de conclusie trekken dat cannabisgebruik een laag IQ veroorzaakt.

Studies tonen echter aan dat dit niet het geval is.

Jackson et al.^[6] voerde bijvoorbeeld een longitudinaal onderzoek met veel tweelingen uit. En deze studie toonde aan dat hoewel cannabisgebruik in verband kon worden gebracht met een daling van het IQ, hier bij tweelingen geen sprake van was. Bij tweelingen waarvan de ene wel wiet gebruikte tijdens de adolescentie en de andere niet, was er op geen enkel moment in het onderzoek sprake van een significant verschil in het IQ.

Daarbij concludeerden ze dat andere factoren, zoals sociaaleconomische en familiale factoren, verantwoordelijk waren voor de daling in het IQ, en niet het gebruik van wiet.

Een ander onderzoek, opnieuw van Meier et al.,^[7] toont hetzelfde aan. Deze studie leidde tot drie belangrijke ontdekkingen. Ten eerste werd waargenomen dat degenen die wiet rookten, al een lager IQ hadden op 12-jarige leeftijd, nog voor het gebruik van cannabis. Ten tweede, hoewel hun IQ in de jaren waarin ze wiet gebruikten wel daalde, was die daling niet groter dan bij de deelnemers die geen cannabis gebruikten. Bovendien waren de waargenomen verschillen tussen de gebruikers en geheelonthouders niet waarneembaar bij tweelingen, waarbij de een wel wiet gebruikte en de ander niet. Ook hier werd geconcludeerd dat er andere factoren ten grondslag aan zowel de cannabisafhankelijkheid als het lagere IQ lagen.

Het is daarnaast belangrijk om op te merken dat geen van deze onderzoeken heeft geconcludeerd dat een laag IQ zorgt dat iemand wiet gaat roken.

Conclusie: wiet en intelligentie — wat is de link?

Hoewel er nog meer onderzoek nodig is, lijken studies wel aan te tonen dat sociaaleconomische en omgevingsfactoren zowel een afname van het IQ als aanhoudend cannabisgebruik in de adolescentie veroorzaken. Zoals we in het begin hebben gelezen, heeft onderzoek aangetoond dat sociaaleconomische factoren de oorzaak van verschillen in IQ-scores tussen bevolkingsgroepen kunnen zijn. Deze factoren zouden ook de verschillen tussen degenen die wiet gebruiken en degenen die dat niet doen, kunnen verklaren.

Dat gezegd hebbende, je moet er ook niet van uitgaan dat cannabisgebruik geen negatieve invloed op het IQ heeft. Dit geldt vooral als je hersenen nog in ontwikkeling zijn. Het zou onverantwoord zijn om te suggereren dat er geen verband bestaat tussen cannabisgebruik tijdens de adolescentie en de afname van het IQ, ook al is het verband misschien niet causaal. Daarom raden we het altijd af om wiet te gebruiken tot je volwassen bent.