Inzicht In Mannelijke, Vrouwelijke En Hermafrodiete Wiet

Een handleiding om onderscheid te maken tussen mannelijke, vrouwelijke en hermafrodiete wietplanten.

Van psychoactieve cannabinoïden tot aromatische terpenen: wiet heeft veel eigenschappen die haar binnen het plantenrijk uniek maken. Dit unieke karakter dankt ze echter niet alleen aan de fytochemicaliën die ze aanmaakt.

De overgrote meerderheid van alle plantensoorten is eenhuizig. Dit betekent dat dezelfde plant zowel mannelijke als vrouwelijke voortplantingsorganen bezit. Hiertoe behoren onder andere ook eetbare planten, zoals maïs en pompoenen. Deze planten kunnen met hun eigen stuifmeel hun eigen bloemen bevruchten.

Wiet behoort echter tot de minderheid van soorten die van nature tweehuizig zijn. Dit houdt in dat er afzonderlijke mannelijke en vrouwelijke planten zijn. Opvallend is dat slechts 5-6% van alle bedektzadigen (bloeiende plantensoorten) deze zeldzame en interessante eigenschap heeft.

Waarom is het belangrijk dat wiet tweehuizig is?

Wietkwekers kunnen deze eigenschap in hun voordeel benutten. Het stelt ze namelijk in staat mannelijke en vrouwelijke planten van elkaar te scheiden. Op deze manier kunnen telers voorkomen dat de bloemen worden bevrucht en zaden krijgen. Op deze manier kunnen telers voorkomen dat de toppen worden bevrucht en zaden produceren. Dit resulteert in toppen van betere kwaliteit. Dergelijke wiet staat bekend als sinsemilla.

Bovendien zorgt dit ervoor dat breeders meer controle hebben over het kruisen van specifieke mannelijke en vrouwelijke wietplanten. Zo is het mogelijk twee gezonde en krachtige exemplaren uit te kiezen en deze dicht bij elkaar zetten om nakomelingen te krijgen met bepaalde eigenschappen.

Laten we eens verder ingaan op mannelijke en vrouwelijke wietplanten. Van daaruit zullen we overgaan op waarom sommige planten zowel mannelijke als vrouwelijke voortplantingsorganen ontwikkelen.

Mannelijke versus vrouwelijke wiet: wat is het verschil?

Mannelijke en vrouwelijke planten zien er tijdens het zaailing- en vegetatieve stadium hetzelfde uit. Als ze echter overgaan op de bloei, beginnen ze hun geslacht te onthullen. In deze periode maken de vrouwtjes harsrijke toppen aan, vol met cannabinoïden. De mannetjes vormen echter zakjes stuifmeel.

Vrouwelijke wietplanten zijn voor de gewone kweker het belangrijkste doel als het gaat om het verkrijgen van een eigen voorraad wiet. Afhankelijk van de genen kunnen vrouwtjes onderling er echter heel anders uitzien. Sommige blijven bijvoorbeeld klein, ontwikkelen een compact bladerdak en hebben veel vertakkingen. Andere worden echter wel meer dan drie meter hoog, leveren grote oogsten op en lijken meer op bomen dan op tuinplanten.

Ondanks de verschillen hebben alle vrouwelijke planten één ding gemeen: ze produceren vrouwelijke bloemen. Deze bloemen, ook wel bekend als toppen, hebben kleine klierstructuren die men trichomen noemt. Deze maken cannabinoïden aan, zoals THC en CBD.

Mannelijke planten krijgen daarentegen geen vrouwelijke toppen.krijgen echter geen bloemen. Hierdoor zijn ze minder interessant voor telers die zich alleen willen richten op toppen. Wel produceren mannelijke planten stuifmeelzakjes. Deze kleine vaatjes bevatten genetisch materiaal dat nodig is om vrouwelijke toppen te bevruchten en zaden te produceren. Dit maakt dat mannelijke planten enorm belangrijk zijn voor het veredelen van nieuwe wietsoorten.

Het is ook goed om te weten dat mannelijke stuifmeelzakjes en vrouwelijke bloemen zich tegelijkertijd ontwikkelen. Beide ontstaan uit de knopen, de punten waar de takken en de steel bij elkaar komen. Als je dus ziet dat op sommige planten toppen ontstaan, ga dan ook opzoek naar stuifmeelzakjes.

Hermafrodieten: wanneer wietplanten eenhuizig worden

Wiet houdt zich echter, net als de liefhebbers ervan, niet altijd aan de regels. Soms is deze tweehuizige plantensoort tegendraads en ontwikkelt ze zowel mannelijke als vrouwelijke voortplantingsorganen. Deze planten staan bekend als hermafrodieten. Genetische of omgevingsfactoren of beide kunnen ervoor zorgen dat wietplanten deze ongewone eigenschap ontwikkelen. Omdat deze planten zowel toppen als stuifmeelzakjes hebben, zijn ze in staat zichzelf te bestuiven en zich zo voort te planten.

Natuurlijk willen telers dit fenomeen vermijden, omdat ze graag de best mogelijk toppen willen kweken. We gaan daarom hieronder verder in op de oorzaken van hermafroditisme en hoe je dit kunt voorkomen.

Kun je al voor de bloei zien of een plant mannelijk of vrouwelijk is?

Dit is inderdaad mogelijk. Mannetjes vormen een bedreiging als je alleen harsrijke toppen wilt kweken, maar gelukkig kun je wel voorkomen dat ze überhaupt tussen je vrouwtjes komen te staan, tenminste, als je weet waar je op moet letten. Je hoeft hierbij niet te wachten tot het moment dat de mannelijke stuifmeelzakjes zich hebben ontwikkeld, en je het risico loopt dat ze hun genetische materiaal verspreiden.

Voordat wietplanten in de bloeifase komen, doorlopen ze de voorbloei. In deze fase ontwikkelen de toppen en stuifmeelzakjes zich en wordt het geslacht van de plant zichtbaar bij de knopen. Dit zijn de punten waar de takken en de hoofdstengel samenkomen. Het kan echter wel zes weken duren voordat een wietplant in de voorbloei komt.

• Hoe snel kun je zien of een plant mannelijk of vrouwelijk is?

Gelukkig ontwikkelen de mannetjes in de voorbloei hun belangrijkste kenmerken eerder dan de vrouwtjes. Als je goed oplet, kun je hierdoor de mannetjes al uit je kweekruimte verwijderen voordat de vrouwtjes gaan bloeien. Over het algemeen is het geslacht van mannelijke planten twee weken eerder te herkennen dan het geslacht van vrouwtjes. Zoals gezegd, kun je er hierbij van uitgaan dat wietplanten rond de zesde week van de groeicyclus in de voorbloei komen.

Hoe je de verschillende geslachten van wietplanten vaststelt

In een zo vroeg mogelijk stadium het geslacht van een plant bepalen, is cruciaal voor wietkwekers. Oog krijgen voor het plantengeslacht stelt je namelijk in staat onbedoelde bestuiving te voorkomen.

Je doel: vind de mannetjes en haal ze zo snel mogelijk uit je kweekruimte of tuin. Het geslacht van een plant wordt tijdens de vroege bloei duidelijk. Tijd is daarbij essentieel. Hoe sneller je de mannetjes kunt ontdekken en verwijderen, hoe kleiner de kans op onbedoelde bevruchting.

• Het identificeren van mannelijke wietplanten

Telers stellen het geslacht van een plant vast door te kijken naar de pre-bloemen. Dit zijn kleine structuren die tijdens de late vegetatie bij de knopen ontstaan.

Maak tijdens de vroege bloei een rondje door je kweekruimte of tuin met een vergrootglas of juweliersloep. Inspecteer bij elke plant een paar knopen om te zien hoever ze gevorderd zijn. In dit stadium zie je nog geen duidelijke bloemen of stuifmeelzakjes; je gaat dan ook opzoek naar jonge pre-bloemen. Hoewel deze kleine structuren op elkaar lijken, hebben ze verschillende kenmerken waarmee telers ze kunnen onderscheiden.

Mannelijke pre-bloemen zien eruit als kleine groene eitjes of "balletjes". Deze jonge stuifmeelzakjes zijn glad en hebben geen fijne haartjes of duidelijke uitsteeksels. Later in de bloei beginnen de zakjes grotere en dichtere trosjes te vormen. Vanaf dan zijn ze makkelijk met het blote oog te herkennen. De stuifmeelzakjes beginnen meestal ongeveer 2-3 weken na de vorming hun inhoud al te verspreiden. Zorg er dus voor dat je deze planten snel uit de ruimte haalt als je je wietplanten niet wilt kruisen.

Het verschil tussen mannelijke en vrouwelijke planten wordt steeds duidelijker naarmate ze groter worden. Als je goed kijkt, kun je al in een vroeg stadium de mannetjes van de vrouwtjes onderscheiden. In de voorbloei zijn de meeldraden van mannelijke planten namelijk bolvormiger. Je herkent ze aan een rond zakje met een lang stuk uitpuilend weefsel. In de voorbloei veranderen deze delen van de mannetjes al snel in hangende zakjes die stuifmeel bevatten. Daarnaast hebben de mannetjes ook andere geslachtskenmerken. Zo zijn mannelijke planten langer en hebben ze dikkere stengels en minder bladeren. 

• Het identificeren van vrouwelijke wietplanten

Vrouwelijke pre-bloemen ontwikkelen zich ook bij de knopen. Je kunt ze onderscheiden op basis van één duidelijk visueel kenmerk: haartjes. Vrouwelijke pre-bloemen hebben een druppelvormige kelk met kleine haren die uit de top steken. Deze kleine haartjes staan bekend als de stamper en zijn de geslachtsorganen van vrouwelijke bloemen.

Deze uitstekende structuren vangen het stuifmeel op voor de bevruchting. Ze steken uit de bloem om het pollen uit de lucht en van insecten te kunnen opvangen.

Binnen enkele weken ontwikkelen deze kleine pre-bloemen zich tot compacte toppen met cannabinoïde- en terpenenrijke hars. Als je de mannetjes hebt verwijderd en bestuiving hebt voorkomen, zullen de wiettoppen tot het einde van de groeicyclus hars blijven produceren.

• Het identificeren van hermafrodiete wietplanten

Verschillende factoren kunnen ervoor zorgen dat vrouwelijke planten naast bloemen ook stuifmeelzakjes of meeldraden gaan ontwikkelen. Deze eigenschap leidt ertoe dat de wietplanten niet meer afhankelijk zijn van een mannetje voor de voortplanting. Zoals we dadelijk zullen bespreken, is dit eigenlijk een slim overlevingsmechanisme en een blijk van de genialiteit van de natuur. Hermafrodieten kun je echter beter niet in je kweekruimte of tuin hebben. We gaan nu twee types van hermafroditisme bespreken en hoe we meebrengende problemen kunnen vermijden.

Soorten hermafrodiete wietplanten

Hermafrodiete wietplanten zijn er in twee verschillende vormen: echte hermafrodieten en "bananen".

De eerste soort heeft duidelijke mannelijke en vrouwelijke toppen. Als je goed kijkt, zie je dat er bij sommige knopen mannelijke toppen zitten en bij andere vrouwelijke. Wanneer de zakjes scheuren, verspreidt het pollen zich naar de stampers. Op deze manier kan de plant zichzelf bevruchten. Vervolgens ontwikkelen de zaden zich, waarmee de volgende generatie ontstaat.

"Banaan"-hermafrodieten ontlenen hun naam aan hun fysieke kenmerken. Ze maken geen afzonderlijke mannelijke toppen aan, maar ontwikkelen een kale meeldraad zonder kelkbladeren in de vrouwelijke top. Dit naakte aanhangsel laat het pollen rechtstreeks op de toppen vallen voor bevruchting. Deze meeldraden hebben dezelfde vorm en kleur als een bepaalde tropische vrucht, vandaar deze naam.

Hoe je hermafrodiete planten in je kweekruimte voorkomt

Hermafroditisme heeft twee hoofdoorzaken: stress en genen. Bij stress is hermafroditisme een overlevingsmechanisme voor de plant. Als deze kampt met schade, hitte, ziekte of een tekort aan voedingsstoffen, raakt ze in paniek. In wezen denkt de plant dan dat haar einde nadert. Als laatste wanhopige poging om zichzelf voort te planten, besluit ze te stoppen met het wachten op een mannetje en de klus zelf te klaren.

Als je dit probleem wilt voorkomen, creëer dan een stabiele omgeving in je kweekruimte. Gebruik allereerst een thermo-hygrometer om de temperatuur en luchtvochtigheid in de gaten te houden. Houd je daarnaast aan het lichtschema en zorg ervoor dat je planten alle benodigde voedingsstoffen krijgen.

Ook al heb je aan al deze voorwaarden voldaan, dan nog kunnen planten zichzelf gaan bestuiven. Hierbij spelen genen een rol. Wietplanten met een zwakke genetische geschiedenis kunnen genen erven die geassocieerd worden met de vorming van mannelijke toppen. Dit kan hermafrodieten opleveren. Daarom is het belangrijk je zaden aan te schaffen bij gerenommeerde bedrijven. Deze bieden stabiel zaad van hoge kwaliteit aan.

Hoelang is stuifmeel in een kweekruimte levensvatbaar?

Onder de juiste omstandigheden kun je stuifmeel om mee te veredelen meerdere jaren bewaren. Dit vruchtbare poeder gaat echter niet zo lang mee als je het aan de leefomstandigheden van je kweekruimte of -tuin blootstelt. De levensvatbaarheid van stuifmeelkorrels neemt namelijk af als ze met water, warmte en licht in aanraking komen, elementen die standaard aanwezig zijn in een kweekomgeving.

Als een mannelijke plant zijn stuifmeelzakjes opent en zijn genetische materiaal verspreidt, is het stuifmeel slechts enkele dagen levensvatbaar. Wanneer dit gebeurt, kun je er vrijwel zeker van zijn dat de vrouwtjes die in de buurt staan, hun energie gaan gebruiken voor het produceren van zaad in plaats van hars. Hoewel deze planten zich hierdoor niet meer zullen ontwikkelen zoals je had gehoopt, betekent dit niet dat je je hele kweekruimte en je hele kweekuitrusting moet steriliseren.

Het stuifmeel in je kweekruimte is na ongeveer 3 dagen nog maar 5% levensvatbaar^[1]. Als je voortaan beter op het geslacht van je planten let, hoef je je bij je volgende kweek dus geen zorgen te maken dat het achtergebleven pollen opnieuw je vrouwelijke wietplanten bevrucht.

Wat voor wietzaadjes zijn geschikt voor breeding?

Als je wilt gaan veredelen, heb je reguliere wietzaadjes nodig. Bij Royal Queen Seeds vind je een eersteklas assortiment. Feminized zaden brengen alleen vrouwelijke planten voort, maar bij regulier zaad heb je 50% kans dat een plant mannelijk of vrouwelijk is.

Met deze zaden heb je een leger aan mannetjes en vrouwtjes voorhanden waarmee je kunt experimenteren. Kruis de allerbeste planten om je eigen unieke soorten te creëren die passen bij jouw smaak. Ook als je alleen kweekt voor toppen, kun je deze zaden prima gebruiken vanwege hun stabiele en betrouwbare genen. Zoals je misschien wel weet, ontwikkelen reguliere zaadjes zich tot uitstekende moederplanten. Deze kun je gebruiken om stekken van te nemen en verbazingwekkende oogsten binnen te halen. Je zult de mannelijke planten er wel uit moeten halen, maar de opbrengst maakt dit zeker de moeite waard.

Kun je het geslacht van een wietzaadje bepalen?

Het zou geweldig zijn als dit mogelijk was, maar helaas is dit niet het geval. Wat een lokale wiet-goeroe ook beweert, je kunt het geslacht van een plant simpelweg niet bepalen op basis van het uiterlijk van een zaadje. Zaden zijn namelijk geen planten. Je hebt belangrijke dingen als de voorbloei, bladeren en stengels nodig om het geslacht te kunnen bepalen. Het is dus onmogelijk om op basis van een zaadje vast te stellen wat het toekomstige geslacht ervan is.

Het uiterlijk van een zaadje geeft echter wel een aantal aanwijzingen over de kwaliteit ervan. Op basis van de kleur, glans, grootte, vorm en zelfs herkomst kun je een prima inschatting van de vitaliteit ervan maken. Desalniettemin geven deze eigenschappen niets prijs over het geslacht.

De enige manier om het geslacht van wietzaadjes te bepalen, is door in een laboratorium hun DNA te onderzoeken. Hiervoor moet het DNA uit het embryo worden gehaald en moleculaire merkers worden toegepast die delen van het mannelijke chromosoom detecteren. Hoe dan ook vernietigt dit het zaadje en is het ongelooflijk duur. Daarom kun je beter wachten tot de voorbloei zichtbaar wordt om het geslacht te bepalen.