Opiaten en pijn: is cannabis een mogelijk alternatief?

De opiatencrisis vormt een aanzienlijke bedreiging voor de volksgezondheid. Dit geldt vooral in de Verenigde Staten, waar het effect van opiaten duidelijk zichtbaar is. Als gevolg zoeken veel mensen nu alternatieven om pijn te verlichten, en dan met name oplossingen die niet tot een verslaving of een fatale overdosis kunnen leiden.

Opium is een van de oudste drugs ter wereld, en ook de wietplant wordt al eeuwen gebruikt. Biedt laatstgenoemde misschien een antwoord op deze crisis? In dit artikel onderzoeken we of wiet pijnstillende eigenschappen heeft en wat de wetenschap hierover zegt. Kan de wietplant een alternatief voor opiaten bieden?

Wat zijn opiaten?

Opiaten vallen in een klasse geneesmiddelen die inwerken op de opiaatreceptoren in het centrale en perifere zenuwstelsel en het maagdarmkanaal. Ze hebben een lange en gevarieerde geschiedenis en worden al minstens 7000-8000 jaar door de mens gebruikt. Opiaten zorgen daarbij voor genot, pijnverlichting en visionaire ervaringen, maar kunnen helaas ook tot verslavingen en sterfte leiden.

Opiaten zijn afgeleid van opium, melksap afkomstig van de onrijpe zaaddozen van de papaverplant (Papaver somniferum). Door de eeuwen heen is opium in vele vormen verschenen. Denk aan rookbare opium, laudanum, heroïne, morfine, fentanyl en OxyContin.

Deze middelen blokkeren pijn en veroorzaken tegelijkertijd euforische gevoelens. Uiteraard maken deze kenmerken opiaten erg effectief als middel voor pijnstilling, maar ze verhogen ook de kans op misbruik. Als je opiaten gebruikt, ontwikkel je in rap tempo een tolerantie en verslaving. Mensen die opiaten krijgen voorgeschreven, grijpen dus soms al snel naar het middel om ontwenningsverschijnselen te verlichten.

Opiaten zijn dus erg gewild vanwege hun verslavende en euforische eigenschappen. Ze zijn daarbij ook gebruikt om volken te onderdrukken^[1], terrorisme te financieren^[2] en de schatkist van farmaceutische bedrijven^[3] te spekken. En dat alles ten koste van de personen die ze gebruiken.

Wat is de opiatencrisis?

Opiaten richten momenteel in de VS de meeste schade aan. Het probleem is zelfs zo groot dat het de 'opiatencrisis' wordt genoemd. In 2017, het slechtste jaar tot nu, bedroeg het geschatte aantal sterfgevallen door een overdosis maar liefst 70.237. Van al deze doden werden er 47.600 direct toegeschreven aan opiaten; dat komt op 68% neer. Om dit in perspectief te plaatsen: in hetzelfde jaar stond het aantal **doden in de VS door conflicten en terrorisme op 9^[4].

En het is waarschijnlijk nog veelzeggender dat 1,27 miljoen Amerikanen^[5] momenteel medicijnen slikken om hun opiatenverslaving te behandelen.

Het verontrustende is dat de opiatencrisis veroorzaakt is door het overmatig voorschrijven van deze medicijnen bij pijn. Deze krachtige medicatie is ontwikkeld, gepromoot en zonder veel toezicht aan mensen voorgeschreven. Dit is enorm uit de hand gelopen, waarbij behandelingen, recreatief drugsgebruik en verslavingen met elkaar verweven zijn geraakt.

De verwoestende aard van opiaten is echter al lang bekend. De vraag is dus waarom ze in zulke groten getale worden voorgeschreven?

Hoe is de opiatencrisis ontstaan?

De Amerikaanse opiatencrisis kunnen we in drie belangrijke fases onderverdelen^[6]:

Toch is het te gemakkelijk om de schuld bij de farmaceutische industrie te leggen. Het **Institute of Medicine herkende namelijk^[7] dat de stijging van opiatengebruik samenviel met een toename van pijn en de pijnperceptie onder het Amerikaanse volk. Ze noemden de volgende redenen:

• Hogere verwachtingen van pijnstilling
• Musculoskeletale aandoeningen door een vergrijzende bevolking
• Obesitas
• Meer overlevenden na verwondingen en kanker
• Toenemende frequentie en complexiteit van operaties

Naar verluidt, hebben al deze factoren tot de hedendaagse crisis geleid.

Kan wiet opiaten vervangen?

Zijn er alternatieven? Als we ons alleen richten op de negatieve factoren, missen we het belangrijke punt dat behandeling van pijn in de moderne geneeskunde noodzakelijk is. Wanneer we pijnstillers zouden verbannen, zouden veel mensen een veel mindere kwaliteit van leven hebben.

De cannabisplant en haar cannabinoïden worden op dit moment volop onderzocht om uit te vinden of ze misschien pijnstillende eigenschappen hebben en zo ja, hoe effectief ze dan zijn. Het onderzoek is echter nog pril, dus we kunnen nog geen duidelijke conclusies trekken. Toch is er veel reden tot hoop.

Onderzoek naar het effect van wiet op pijn

Zo weten we al wel dat wiet, anders dan opiaten, niet giftig en niet verslavend (lichamelijk) is. Daarmee heeft het een veel beter veiligheidsprofiel^[8]. Vergelijk de cijfers maar eens als het gaat om fatale overdoses in 2017:

Dat is een groot verschil.

Maar is de wietplant ook een serieus alternatief?

In onderzoek uit 2017^[9] zocht men naar anekdotisch bewijs met betrekking tot wiet en pijn. In totaal ondervroeg men 2897 mensen. De onderzoekers ontdekten dat deze gebruikers een sterke mening over de plant hadden. Veel van hen stelden wiet gelijk aan opiaten, maar dan zonder de bijwerkingen en verslavende effecten, om nog maar te zwijgen over het gebrek aan ontwenningsverschijnselen. Bovendien beweerden veel wietgebruikers dat ze minder afhankelijk van opiaten waren geworden.

In 2017 werd ook een review^[10] gepubliceerd over de vraag of cannabis iets kon betekenen bij pijn en of er wat dat betreft een verschil was tussen gegeten en geïnhaleerde wiet. De relatie tussen geïnhaleerde cannabis en niet-kankergerelateerde pijnbestrijding bleek sterk. Aan de andere kant toonden edibles een sterker verband met kankergerelateerde pijnbestrijding aan, terwijl ze op andere gebieden zwakker presteerden. De onderzoekers concludeerden dat er een noodzaak was voor meer onderzoek om meer inzicht in cannabis met betrekking tot pijn te krijgen.

Een andere review uit 2017^[11] concludeerde hetzelfde. Men stelde dat bestaande klinische studies uitwijzen dat de wietplant een sterke relatie heeft met pijnbeheersing, maar dat de exacte mechanismen hierachter nog niet duidelijk zijn. Bovendien lijkt cannabis over het algemeen een goed veiligheidsprofiel te hebben, maar ook dat vereist nader onderzoek. Tot slot merkte men op dat wiet een rol lijkt te spelen bij het verminderen van de afhankelijkheid van opiaatgerelateerde pijnverlichting.

Maar wat kunnen we met deze onderzoeken? Bewijs, zowel anekdotisch als klinisch, suggereert dat wiet een relatie met pijnbeheersing heeft. Toch zijn er ook enkele onbeantwoorde vragen. Bijvoorbeeld: hoe heeft het precies invloed? Hoe kun je cannabis het beste toedienen en in welke hoeveelheid? En hoe zit het met de mogelijk negatieve bijwerkingen van THC? Pas als hier antwoord op is, is het mogelijk te bepalen hoe cannabis het best kan worden gebruikt om verlichting te bieden.

CBD en pijn

Het meeste onderzoek richt zich op de gehele wietplant. Toch zijn er ook steeds meer onderzoeken die naar geïsoleerde cannabidiol (CBD) kijken. De interesse in CBD komt vooral door het feit dat het geen psychoactieve eigenschappen heeft. Daarnaast heeft het nauwelijks bijwerkingen en beweert zelfs de Wereldgezondheidsorganisatie dat het geen aanzienlijke bedreiging vormt voor de gezondheid, of potentieel biedt voor misbruik^[12].

Een review uit 2020 onderzocht de relatie van CBD tot pijnbeheersing^[13] om een basis voor verder onderzoek te leggen. De onderzoekers concluderen dat cannabidiol in dit opzicht effectief lijkt, maar dat veel onderzoek wordt belemmerd door de ongereguleerde aard van de markt en de slechte verkrijgbaarheid van CBD-isolaat van medische kwaliteit. Ze suggereren verder dat CBD veelbelovend is, maar ook dat de mechanismen hierachter nog niet goed worden begrepen en dat de ongereguleerde markt, vervalste producten en slechte praktijken risico's met zich meebrengen.

Desondanks is de populariteit van CBD de laatste jaren explosief gestegen. Bovendien is het inmiddels op veel plaatsen ter wereld legaal. Wetenschappers zullen daarom in de toekomst hopelijk minder problemen ervaren bij het uitvoeren van meer diepgaande onderzoeken.

Kun je wiet en opiaten combineren?

Hoe zit het eigenlijk met het gecombineerd gebruik van wiet en opiaten?

In onderzoek uit 2020 vergeleek men negen studies waaraan in totaal 7222 mensen deelnamen die cannabis en opiaten gebruikten^[14]. Er werd een daling van 64-75% in het gebruik van opiaten waargenomen als er ook sprake was van wietgebruik. De onderzoekers vermeldden echter dat ze nog geen causale conclusies konden trekken. Toch is dit onderzoek een goed opstapje naar toekomstige, specifieke studies naar opiaten en wiet.

Interessant genoeg wordt niet alleen onderzocht of wiet iets kan betekenen bij pijn, maar ook of er een verband is tussen cannabis en verslavingen. Meer specifiek: of cannabis kan helpen om een verslaving te boven te komen. Opiaten behoren tot de verslavende stoffen die hierbij worden onderzocht, maar we wachten nog op de resultaten. Kan wiet misschien een manier zijn voor mensen om het gebruik van opiaten af te bouwen, terwijl ze tegelijkertijd pijnstilling nodig hebben?

Wiet, opiaten en pijn: wat brengt de toekomst?

Opiaten vormen nog altijd een aanzienlijke bedreiging voor de volksgezondheid, maar bieden ook verlichting van pijn. Het is in ieder geval duidelijk dat een alternatief gewenst is. Sommige gevallen van chronische pijn rechtvaardigen misschien het gebruik van verslavende opiaten, maar deze vlieger gaat niet altijd op. In veel gevallen bieden deze stoffen nauwelijks verlichting, en veroorzaken ze een langdurige, moeilijk te overwinnen, soms dodelijke verslaving.

Dus, kan de wietplant een rol spelen als het om pijnbeheersing gaat?

Het is momenteel niet duidelijk welke rol cannabis uiteindelijk kan spelen als het om pijn en opiaten gaat. Het toenemende bewijs maakt in ieder geval wel duidelijk dat zorgvuldig onderzoek nodig is om te ontdekken of wiet mensen met pijn kan helpen. Bovendien doet men ook meer onderzoek naar individuele cannabinoïden als CBD. Hopelijk zal dit uiteindelijk helpen de ingewikkeldere effecten van de plant te onthullen, wellicht ook op het gebied van pijnbeheersing.

Gelukkig verandert ook de wetgeving met betrekking tot wiet wereldwijd. Dit maakt het voor onderzoekers gemakkelijker om de mogelijke effecten ervan te onderzoeken, zonder door allerlei juridische hoepels te moeten springen.

Het lijkt erop dat we mettertijd (en hopelijk duurt dit niet al te lang) echt zullen weten wat cannabis precies voor mensen met pijn kan betekenen.